پۆلیسى پەیپەرى (١)
سەنتەرى لێکۆڵینەوەى ئایندەیى

سلێمانى
٣٠ / ئەیلول / ٢٠١٧

کلیک لێرە بکە بۆ داگرتن و خوێندنەوەی ئەم پۆلیسی پەیپەرە بە pdf

دەستپێک
ئاشکرایە لەدواى ئەنجامدانى ڕیفراندۆمى سەربەخۆیى هەرێمى کوردستان لە ٢٥ ى ئەیلولى ٢٠١٧ و ئەوئەنجامەى لیێکەوتەوە کە تیایدا زیاتر لە (٩٢%)ى دەنگدەرانى کوردستان دەنگیان بە (بەڵێ بۆ سەربەخۆیى هەرێمى کوردستان) دا، چیتر هەرێمى کوردستان بە پێوەرەکانى پێش ڕیفراندۆم مامەڵە لەگەڵ ئەو ناوچانە ناکات کە لە دواى ٢٠٠٣ وە لە هەردوو دەستورى کاتى (٢٠٠٤) و دەستورى هەمیشەیى (٢٠٠٥) ى عێراقدا بە (ناوچە جێناکۆکەکان) ناسراون. بەڵام دیارە ناوچە جێناکۆکەکان هەر تەنیا لە حیساباتى سیاسى و ئابورى عێراقدا جێى بایەخ نیین، بەڵکو هەندێک لەم ناوچانە (وەک کەرکوک) لە حیساباتى جیۆستراتیژى و ئەمنى باڵاى هەندێک هێزى ئیقلیمى ناوەچەکەشدا (وەک ئێران و تورکیا) گرنگى و بایەخى زۆریان هەیە. ئەمە جگە لەوەى کە سروشتى فرەیى ئەم ناوچانە خۆیان لە ڕووى ئیسنى و ئاینى و مەزهەبیەوە کردوونی بە جێى بایەخى چەندین پێکهاتەى ئیتنى و ئاینى و مەزهەبى جیاجیا لە کوردستان وعیراق و ناوچەکەدا.
لەبەرئەمە، بەڕەچاوکردنى هەموو ئەم ڕەهەندانەى سەرەوە، ئەنجامدانى ڕیفراندۆم و ئەنجامە بەدەست هاتووەکانى، کاردانەوەى فرەئاستى لەسەر ناوچە جێناکۆکەکان دەبێت، هەروەک سەرچاوەى کاردانەوەى گەورە و کاریگەریش دەبێت لەلایەن هەریەک لە: پێکهاتە نیشتەجێکانى ئەو ناوچانە خۆى (کورد و تورکمان و عەرەب)، عێراق بە سەرجەم لایەنە سیاسیە فەرمى و نافەرمیەکانیەوە، ئێران و تورکیا، بەپلەى یەکەمیش هەرێمى کوردستان.
ئەم پۆلیسى پەیپەرە دەخوازێت تێگەیشتنێک لەسەر کاردانەوەى هەریەک لەو ئاستانە بخاتە ڕوو لەڕێگاى ئەم تەوەرانەى خوارەوە.

یەکەم: کاردانەوەکانى ڕیفراندۆم لەسەر پێکەوەژیان لە کەرکوکدا
ڕیفراندۆمەکەی هەرێمی کوردستان پێش و پاش ئەنجامدانی کۆمەڵێک کاردانەوەی لای هێزە سیاسیەکانی عێراق و هێزە سیاسیە ناوخۆییەکان (تورکمان و عەرەب) دروستکردوە. گرفتی سەرەکی ئەم ڕیفراندۆمە بە بۆچونی ئەوان ئەوەیە کە نادەستوریە و یەکلایەنەیە. گرفتی نادەستوریبون بە زەقی لە لێدوانی سیاسیەکاندا، بە تورکمان و عەرەبەوە، دەبیندرێت. ئەوان پێیانوایە کە لە دەستوردا ئەو بوارانەی کە ڕیفراندۆمی لەسەر ئەنجامدەدرێت دیاریکراوان و لە ناویاندا ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی کوردستانی تێدا نیە. بە بۆچونی ئەوان، نەک هەر ناکرێت ڕیفراندۆم لەو ناوچانەی کە بە جێناکۆک ناسراون سازبکرێت، بەڵکو ئەنجامدانی لە سنوری پێش ٢٠٠٣ ی هەرێمی کوردستانیشدا نادەستوریە. ئەم هەڵوێستانەشیان بەفەرمی لە پێش و پاش ڕیفراندۆم دەڕبڕیوە لە دانیشتنەکانی پەرلەمانی عێراقدا و لە ڕێی سکاڵاکردن لە نادەستوریبونی هەنگاوەکانی هەرێمی کوردستان لە دادگای فیدڕاڵی و هەڵوێستی دادگاکە بە وەستاندنی ڕیفراندۆم تا یەکلاییبونەوەی حوکم لەسەری .کاردانەوەکانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە هەمبەر ئەو پرسە بە تایبەت لە ڕۆژانی ٢٥ و ٢٦ی ئەیلول و هەڵوێستی توندی سیاسیەکان و هەوڵدانیان بۆ قوڵکردنەوەی شەقارەکانی نێوان هەرێمی کوردستان ودەوڵەتی فیدڕاڵی عێراقیش بە ڕوونی پێمان دەڵێن کە ڕیفراندۆمەکەی هەرێمی کوردستان چەند پێکهاتەکانی تری بێزارکردوە. ئەوەی گرفتەکەی ئاڵۆزترکردوە ئەوەیە کە لە ناوچە جێناکۆکەکان ڕیفراندۆم ئەنجامدرا. ئاشکراشە کە ناوچە جێناکۆکەکان گرفتێکی گەورەن هەم لە نێوان دەوڵەتاندا وەک (ئابێی) لە نێوان سودان و سودانی باشور و (بادمێ) لە نێوان ئەسیوپیا و ئەریتریا و (دورگەی ئەبو موسا) لە نێوان ئێران و ئیماراتدا، هەم لەناو دەوڵەتێکیشدا وەک (برچکۆ) لە دەوڵەتی بۆسنە و (بێلگۆم) لە هندستان. ئەم ناوچانە بەهۆی بوونی پێکهاتە جیاوازەکان یان بەهۆی بوونی سەرچاوە دەگمەنەکانەوە چاوگى ناکۆکی و ململانێی گەورەی نێوان لایەنەکانن.

گرفتی دووەمی سیاسیەکانی عەرەب و تورکمان ئەوەیە کە دەڵێن ئەم ڕیفراندۆمە یەکلایەنانە بە فەرمانێکی بارزانی و بە پشتڕاستکردنەوەی پەرلەمانی کوردستان کراوە. سیاسیەکانی عەرەب و تورکمان دەڵێن کە ئەوان هیچ پرسێکیان پێنەکراوە لە ئەنجامدانی ڕیفراندۆمدا بە تایبەت لە ناوچە جێناکۆکەکاندا. لە واقیعدا، بۆچونەکەی ئەوان دروستە و ئەم ڕیفراندۆمەی هەرێمی کوردستان یەکلایەنانە ئەنجامداراوە، بەڵام گرفتی سەرەکی ئەوەیە کە ئەگەر هەرێمی کوردستان بیویستایە پرسی ڕیفراندۆم یەکلایەنانە نەبێت و تورکمان و عەرەبەکانی ناوچە جێناکۆکەکانی بکردایە بە لایەنێکی گفتوگۆکانی، ئایا ئەوان ڕازیدەبون؟ وەڵامی ئەم پرسیارە تا ڕادەیەک ڕوونە، ئەویش ئەوەیە کە ئەگەرێکی زۆر کەمی هەبوو تورکمان و عەرەب بە دانوستان لەسەر ڕیفراندۆم ڕازیبونایە، نەک تەنها لە ناوچە جێناکۆکەکان، بەڵکو لە هەرێمی کوردستانیشدا، چونکە ئەم ڕیفراندۆمەی هەرێم لەسەر پرسی جیابونەوە بوو لە عێراق و هەوڵێکە بۆ دروستکردنی دەوڵەتێکی کوردستانی. لە لایەکی تریشەوە، هەرێمی کوردستان دەسەڵاتی سەربازی هەیە بەسەر ئەو ناوچە جێناکۆکانەدا و تەنانەت بەناوچەی جێناکۆکیشیان نازانێت، بەڵکو بە پێی بڕیاری ٢٦ی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانی ١٢/١٢/٢٠١٢ ئەو ناوچانە بە ‘ناوچە کوردستانیەکان لە دەرەوەی هەرێم’ ناوزەدکران. گرفتی سەرەکی لە ڕیفراندۆمی یەکلایەنەدا ئەوەیە کە بۆ لایەنی بەرامبەر وەک سەپاندن دەبینرێت و وێنا دەکرێت و ئەمەش شڵەژانێکی سیاسی دروست دەکات لەبری سەقامگیریی سیاسی. سەرکەوتن و بەرقەراربون و داننان بە دەرنجامی ڕیفراندۆمی یەکلایەنانە زۆر زەحمەتە مەگەر لە ڕێی سەپاندنی ئەمری واقیعەوە، بەڵام ئەم سەپاندنەش باج و تێچونی خۆی هەیە.
لە ڕاستیدا، مامەڵەکردنی کورد لەگەڵ گرفتی یەکەم کە نادەستوریبونی ڕیفراندۆمە تا ڕادیەک ئاسانترە لە گرفتی دووەم کە تاکلایەنانە ئەنجامدانی ڕیفراندۆمە. دەستوریبون یان نادەستوریبونی زۆرێک لە بابەتە هەلپەسێراو و گرفتاویەکانی نێوان هەولێر و بەغداد یەکلاییبونەوەیان پەیوەندی بە تەوافوقی حیزبە سیاسیە باڵادەستەکانی عێراق و هەرێمەوە هەیە. هەریەک لەم لایەنانەش تەفسیری سەربەخۆی خۆی دەکات بۆ ئەو بەندە دەستوریانەی کە ئەم بابەتە هەڵپەسێراوانە لە خۆیان دەگرن. بۆ نمونە هەرێمی کوردستان تەفسیرێکی تایبەتی هەیە بۆ ئەو مادە دەستوریانەی باسی نەوت و کانزاکان دەکەن، کەچی حکومەتی عێراقی هەمان ئەو مادانە بە تەفسیرێکی جیاواز تەبەنی دەکەن.
لە بابەتی ڕیفراندۆمیشدا، ئەگەر بە ووردی سەیری بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی بکەین ئەوە ڕووندەبێتەوە کە دادگاکە بڕیاری ئەوەی نەداوە کە ڕیفراندۆمەکە نادەستوریە بەڵکو تەنها داوای ئەوەی کردوە کە ڕیفراندۆمەکە بوەستێنرێت تا ئەو کاتەی ئەندامانی دادگاکە دەگەنە بڕیارێک. تەنانەت لە بڕیارەکەدا هاتوە کە یەکێک لە دادوەرەکان داوایکردوە کە ڕیفراندۆم تەنها لە دەشتی نەینەوا ئەنجام نەدرێت. ئەم بەڵگانە پێماندەلێن کە تەنانەت دادگای فیدڕاڵیش نەیتوانیوە بڕیار لە نادەستوریبونی ڕیفراندۆم بدات بەڵکو یەکێک لە دادوەرەکان بە دەستوری دەزانێت، تەنها لە دەشتی نەینەوا نەبێت. گرفتی سەرەکی کە ڕەنگە سەقامگیریی سیاسی دوای ڕیفراندۆم تێکبدات یەکلایەنانە ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەکەی هەرێمی کوردستانە. لە کاردانەوەیەکی ئەرشەد ساڵحی (سەرۆکی بەرەی تورکمانی) لە دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەوە ڕایگەیاند کە ئەگەر حکومەتی عێراق نەتوانێت ئیجرائاتی کرداری هەبێت دژی هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتی خۆی نەسەپێنێت لە هەرێمدا، ئەوا ئەوان لە لایەنی خۆیانەوە هەڵدەستن بە ئیجرائاتی تایبەت بە خۆیان لە پێناوی بەرگریکردن لە خۆیان وەک تورکمان.

دووەم: ڕیفراندۆم و کاردانەوەکانى عێراق
هەرچەندە هەڵوێستى دامەزراوە فەرمیەکانى عێراق بەرامبەر ئەنجامدانى ڕیفراندۆم تا دێت توندتر دەبێت، بەڵام تا ئێستا سەرجەم ئەو ئامڕازانەى کە بەغداد گرتویەتەبەر، لە ئامڕازەکانى (هێزى نەرمن- soft power)، وەک ڕاگەیاندنى ناڕەزایى لەلایەن پەرلەمان وحکومەتى عێراقى و لەقەڵەمدانى بەرپرسانى هەرێم بە سەرپێچیکار و ناساندنى ڕیفراندۆم و ئەنجامەکانى بەکارى نادەستورى و پەنابردن بۆ سکاڵاکردن لەسەر ئەم نادەستوریبوونە لەلاى دادگاى فیدراڵى و بڕیاردان لەسەر بەکارهینانى هێزى سەربازى. دەکرێت ئەم کاردانەوانەى عێراق بە خستنەکارى ئامڕازە نەرمەکان نیشانەى لاوازى کرداریى عێراق بن لە گرتەبەرى ئامڕازە ڕەقەکان (هێزى توندوتیژى) بەرامبەر بە هەرێمى کوردستان. دەشکرێت پێشخستنى ئامڕازی نەرم پێش زەمینەسازى بێت بۆ جوڵاندنى هێزى سەربازى و بەکارهێنانى توندوتیژى لە داهاتوودا.
بەگشتى کاردانەوە زارەکیە توندەکانى لایەنە فەرمى و نافەرمیەکانى عێراق بەرامبەر ڕیفراندۆم هەرگیز دابڕاو نییە لە کەشى ئامادەکاریى بۆ هەڵبژاردنەکانى داهاتوى پەرلەمانى عێراق و ئەنجومەنى پارێزگاکانى، بۆیە پێدەچێت سیاسییەکانى عێراق ئەوەندەى دەیانەوێت بەشێوەیەکى پراگماتیانە مامەڵە لەگەڵ ڕیفراندۆم بکەن، هێندە مەبەستیان نەبێت سەقفى کاردانەوەکانیان بە ئاستى بەکارهێنانى توندوتیژى بەرامبەر هەرێمى کوردستان بگەیەنن.
سەبارەت بە ناوچە جێناکۆکانیش، وەک چۆن دەکرێت عێراق لە داهاتودا ئامڕازی نادەستوریبوونى ئەنجامدانى ڕیفراندۆمى لەم ناوچەنەدا بکاتە تەوەرێکی سەرەکى بۆ سەندنەوەى ئەم ناوچانە لە هەرێمى کوردستان، ئاواش دەکرێت هەرێم ئامڕازی لادان وپەکخستنى دەستور (جێبەجێنەکردنى مادەى ١٤٠) بکاتە ئامڕازی سەرەکى ڕەوایەتیدان بە ئەنجامدانى ڕیفراندۆم لەم ناوچانە، ئەمە جگە لە بەکارهێنانى ڕیفراندۆم وەک ڕوپۆشى شەرعیەتى لکاندنەوەى یەکجارەکى زۆربەى ئەو ناوچانە بە هەرێمى کوردستانەوە. بۆیە لەمەودوا ئەنجامدانى ڕیفراندم لە ناوچە جیناکۆکەکاندا تەنها تەوەرى ململانێ سیاسى و داوەرى و دەستورییەکانى نێوان هەرێم و بەغداد نابێت، بەڵکو ئەگەر هاتوو ئامرازە نەرم و ناسەربازییەکان شکستیان هێنا لە بە هێورى مانەوەى ئەو ململانێیانە، ئەوا لەسایەى ئەنجامەکانى ریفراندۆمدا ناوچە جێناکۆکەکان دەبنە گۆڕەپانى سەرەکى بۆ هەرپێکدادانێکى توندوتیژى چەکدارى، جا لە نێوان هەرێم و بەغداد بێت یان لەنێوان هەرێم و هەرهێزێکى چەکدارى نانیزامى بێت، وەک (حەشدى شەعبی)، یان هێزى یەکێک لەو پێکهاتە ناکوردییانەى لە کەرکوک و ناوچە جێناکۆکان نیشتەجێن (تورکمان و عەرەب)، بەتایبەت وەک پێشتر ئاماژەى بۆکرا هەندێک لەو پێکهاتانە لەهەمبەر بە نەرمى بینینى کاردانەوەکانى بەغدا، بە دورى نازانن کە خۆیان هێزى چەکدارى نافەرمى خۆیان بۆ بەرگریکردن لەدژى بەزۆر لکاندنى ئەم ناوچانە بە هەرێمەوە بخەنەکار.

سێیەم: دۆخی ئەمنی كەركوك دوای ریفراندۆم
دوای ریفراندۆمەکەی هەرێمی کوردستان لە بەرواری ٢٥/٩/٢٠١٧ لە كوردستان و ناوچە جێناکۆکەكان ئەنجامدرا، وایکرد بەغداد كۆمەڵێك پەرچەكردار و بڕیار لەلایەن دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێكردنەوە (ئەنجومەنى نوێنەران و ئەنجومەنى وەزیرانى عێراق) بەرامبەر بە هەرێم و ناوچە جێناكۆكەكان دەربكات. ئەوەی كە لێرەدا مەبەستە باسی بکەین دۆخی ئەمنی ناوچە جێناكۆكەكانە دوای ئەم بڕیارانە. دیارە یەكێك لە بڕیارەكان بڵاوكردنەوەی سوپای عێراقە لەو ناوچانە و گەڕانەوەیەتی بۆ باری پێش ٩/٤/٢٠٠٣. بۆیە لێرەدا گرنگە بەدواى وەڵامی دوو پرسیاردا بگەڕێین: ئایا ئەم بڕیارەى بەغداد چەندێك ئەو ناوچانە ڕوبەڕوی پێكدادانی سەربازیی دەكاتەوە؟ مەترسیەكان چۆن رێگەیان لێدەگیرێت؟
هەنگاوی كرداری بۆ ئایندە لە لایەن هەرێمی کوردستانەوە گرتنەبەرى ئەم ڕێكارانەیە:
1. ژورێكی پرۆسەی سەربازی دروست بكرێت كە پشت ئەستور بێت بە زانیاری هەواڵگری دروست و دیراسەكراو، هەروەها دیاریكردنی كەرتی بەرپرسیارێتی دیاریكراوی ئەمنی .
2. حكومەتی عێراق و توركیا هەردوكیان بیانویان بۆ دەستێوەردانی سەربازی توركمانەكانی كەركوكە، بۆیە ئەم پێكهاتەیە نزیكترین رێگەیە وەكو پێكهاتەیی قوربانی بەكاربهێنرێت بۆ دروستكردنی پشێوی ئەمنی.
3. ناوچەیەكی فراوانی بەرپرسیارێتی ئەمنی هێزەكانی پێشمەرگە ڕوبەڕوە لەگەڵ داعش و هێزی تر ناتوانێت جوڵەی سەربازی تێدا بكات ، ئەبێت هاوپەیمانەكان لە هەر جوڵەیەكی هەستپێكراو ، ئیتفاقێكی ئەمنی ژێربەژێر ئاگاداربكرێنەوە، چونكە ئەمە حكومەتی عێراق و سوپاكەی دەخاتە بەردەم بەرپرسیارێتیەكی گەورە لەشەڕی دژ بە داعش.
4. هێزەكانی حەشدی شەعبی كە فەرمان لە مەراجعی سیاسی جیا جیا وەردەگرن، نابێت وەكو یەك هێزی تۆكمەی خاوەن یەك فەرمانی سەربازی مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت.
5. ئەگەری كودەتای سەربازی لە عێراق ئەبێت حیساباتی بۆ بكرێت، چونكە هەمو چاوەكان لەسەر ئەوەن ئەم كێشەیە لەرێگەی چارەسەری سەربازییەوە یەكلایی بکرێتەوە، هەرچەندە ڕای فەرمی عێراقی و هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە نابێت بیر لەم بژاردەیە بكرێتەوە.
6. خاڵی سەنتەری و زاڵبون لە ڕوی سەربازیی و ئەمنیەوە نابێت وەكو یەك مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت، بۆیە ئەولەویاتی سەربازی بۆ خاڵە سەربازییە سەنتەریەكانە. خەیاڵدانی عێراق بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ جوگرافیای سەربازی پێش ٩/٤/٢٠٠٣ ڕوكەشیە و لە واقیعدا ناتوانرێت جێبەجێبكرێت.

چوارەم: ڕیفراندۆم و هەڵوێستى توركیا
توركیا زۆرترین كاریگەریی هەیە بەسەر دۆزی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان بەو پێیەی كە دەسەڵاتی هەیە بەسەر سەرچاوەی سەرەکی داهاتی حكومەتی هەرێمەوە كە بۆری نەوتی جیهانە کە نەوتی كوردستان بە خاكی توركیادا دەگوازێتەوە بۆ بازاری جیهانی. هەروەها ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ توركیا پایەیەكی گرنگی ئابوری هەرێم و سەرچاوەی شمەك و پێداویستی سەرەكی و ڕۆژانەیە بۆ هاوڵاتیانی كوردستان. بۆیە سەیر نییە كە لە یەكەم كاردانەوەی توندیدا بۆ ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان، رەجەب تەیب ئەردۆگانی سەرۆكی توركیا هەڕەشەی بە ڕاگرتنی گواستنەوەی نەوتی هەرێم و داخستنی خاڵی سنوری (خاپور) ی نێوان هەرێم و توركیای كرد.
بەڵام بۆ ئەم هەڵوێستە توندە لە لایەن ئەنكەرەوە لە كاتێكدا توركیا لە ١٠ ساڵی ڕابوردودا بەشێوەیەكی بەرچاو پەرەی بە پەیوەندیە ئابوری و دیبلۆماسی و سەربازیەكانی داوە لەگەڵ هەرێمی كوردستان بە شێوەیەك كە چاوەڕوانی ئەوە نەدەكرا كە دەسەڵاتدارانی ئەنكەرە ڕوبەڕووی هەنگاونانی هەرێم ببنەوە بەرەو بەدەستهێنانی سەربەخۆیی؟ هۆكاری سەرەكی ڕەتكردنەوەی ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی و بەڵێندان بەسەپاندنی سزای ئابووری و سیاسی و هەروەها ئەنجامدانی مانۆری سەربازی لەسەر سنورەكانی هەرێم و توركیا پەیوەندی بە دۆزی كوردەوەیە لە ناوخۆی توركیا. تا ئێستا ئەنكەرە توانای چارەسەركردنی ئەو دۆزی کوردی نەبووە لە تورکیادا. دەسەڵاتدارانی تورك پێیانوایە هەنگاونانی سەربەخۆیی هەرێم دەبێتە فاكتەرێك بۆ توندتركردنی هەڕەشە و ئالینگاری سیاسی و سەربازی كوردی ناوخۆیی لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی توركیا. هەروەها توركەكان پێیانوایە سەربەخۆبونی هەرێم هیوایەكی گەورەتر ئەبەخشێت بە كوردی ڕۆژئاوا و زیاتر پاڵیان پێوە دەنێت بۆ دروستكردنی كیانێكی كوردی لەسەر سنورەكانی توركیا. بەشداریپێكردنی ناوچە جێناكۆكەكان (بە تایبەتی شاری كەركوك) مەترسیەكانی سەر ئاسایشی نەتەوەیی توركی زیاتر دەكات لە ڕوانگەی دەسەڵاتدارانی ئەنكەرەوە.
بەڵام ئایا هەڕەشەكانی توركیا تا چ ڕادەیەك جدین؟ تا وەكو ئێستا توركیا هەنگاوی زۆر جدی نەناوە كە ببنە هەڕەشەی گەورە لەسەر ئاسایش و مانەوەی هەرێم. دەربرینی توڕەیی و هەڕەشەكردن لە هەرێم و دەسەڵاتدارەكانی بە بێ هەنگاوی عەمەلی (ڕاگرتنی نەوت و داخستنی سنور) ئاماژەن بۆ ئەوەی كە ئەردۆگان بە ئامانجە بۆ
1. ڕازیكردنی كۆمەڵگای توركی- بە تایبەتی هێز و لایەنە نەتەوە پەرستەكان- زامنكردنی بەدەستهێنان و بەردەوامی پشتگیریان بكات
2. لەدەستنەدانی پەیوەندی لەگەڵ دەسەڵاتدارانی عەرەب لە بەغدا.
چاوەڕوانی چی دەكرێت لە توركیا؟ زەحمەتە توركیا قازانجی گەورەی ئابوری و هاریكاری ئەمنی و سەربازی لەگەڵ هەرێم بكاتە قوربانی ڕازیكردنی بەغداد. وەك وەزیری ئابووری توركیا ئاماژەی پێكردووە، توركیا زیانێكی گەورەی دارایی لێدەكەوێت گەر دەستبەرداری هەرێم ببێت. هەنگاوی سەربازی دژی هەرێم لە لایەن توركیا ئەگەرێكی دوورە گەر مەحاڵ نەبێت. ئەم هەنگاوە ئاسایشی ناوخۆیی و دەرەكی توركیا دەخاتە مەترسیەوە و دەكرێت ببێتە هۆكاری یەكخستنی سەرتاسەری هێزە كوردیەكان لە دژی دەسەڵاتی ئەنكەرە. توركیا چاودێری بەرەوپێشچوونەكان دەكات لە پەیوەندی نێوان هەولێر و بەغدا و لەسەر بنەمای ئەو بەرەوپێشچوونانە هەڵوێستی خۆی بەرامبەر بە هەرێم دیاریدەكات. بەڵام بۆ چەند هەفتەی داهاتوو توركیا بەردەوام دەبێت لە بەكارهێنانی زمانی هەڕەشە بەرامبەر بە هەرێم و توندكردنی ڕێوشوێنە ئەمنیەكان لەسەر سنورەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان.
داخستنى سنور لەسەر هەرێمى کوردستان دەبێتە هۆکارى بەهێزکردنى پارتى کرێکارانى کوردستان (پەکەکە) لەم هەرێمە و زیادکردنى ژمارەى هاووڵاتیە کوردەکان لە عێراق و تورکیا کە پەیوەندى بە پەکەکەوە دەکەن. بەشێکى زۆرى هاووڵاتیانى کورد لە تورکیا بژێویان لەسەر ئاڵۆگۆڕى بازرگانى نێوان تورکیا و هەرێمە. لە کاتى داخستنى سنورەکان بەسەر هەرێمدا، بێکارى دەکرێت ببێتە هۆى ئەوەى کە ژمارەیەکى زۆر لە کوردەکانى باکور پەیوەندى بە پەکەکەوە بکەن و بە شێوەیەش هەڕەشەى ئەمنى بۆ سەر ئاسایشى نەتەوەیی تورکیا زیاتر ببێت. لە لایەکى ترەوە، داخستنى سنور و لێکەوتە ئابوورییەکانى بۆ سەر باکورى کوردستان و هەروەها دژایەتى کردنى هەرێمى کوردستان لە لایەن دەسڵاتدارانى ئەنکەرەوە پێدەچێت ببێتە هۆکارى لە دەستدانى پاڵپشتى بەشێکى بەرچاوى هاووڵاتیانى کورد لە تورکیا لە لایەن پارتى دەسەڵاتدارى داد و گەشەپێدانەوە (ئاکەپە). لە رووى سیاسیەوە، بەشێکى بەرچاوى دانیشتوانى باکورى کوردستان دەنگیان داوە بە ئاکەپە لە میانەى هەڵبژاردنەکانى تورکیادا ، بەڵام دژایەتى کردنى ئەنکەرە بۆ هەرێمى کوردستان و سەپاندنى ئابڵۆقەى ئابورى بەسەریدا دەکرێت ببێتە هۆکارى لەدەسدانى ئاکەپە بۆ ئەم پاڵپشتیە سیاسیە لە باکورى کوردستان.
جێبەجێکردنى هەڵوێستى کرادریی توند بەرامبەر بە حکومەتى هەرێم دەکرێت کۆتایی بە نفوز و کاریگەرى تورکیا بهێنێت لەم هەرێمە لە داهاتوودا. لە ئێستادا ووڵاتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا ڕایگەیاندووە کە داننانێت بە ریفراندۆمى سەربەخۆیی هەرێمدا بەڵام لە هەمان کاتدا پارێزگارى لە پەیوەندییەکانى دەکات لەگەڵیدا، بە پێچەوانەى تورکیاوە کە هێرشى میدیایی دەکاتە سەر بەرپرسانى هەرێم و هەڕەشەى برسىکردنى دانیشتوانى هەرێم دەکات. بە هەمان شێوەی ووڵاتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا، ڕووسیا هەڵوێستى خۆى بەرامبەر بە ریفراندۆمى سەربەخۆیی هەرێم بە نادیاری هێشتۆتەوە. مۆسکۆ جەخت لەسەر پاراستنى یەکێتى خاکى عێراق دەکاتەوە بەڵام لە هەمان کاتدا باس لە رێزگرتن لە ئامانجى نەتەوەیی کوردەکان دەکات لە عێراق. هەردوو زلهێزى جیهانى (ئەمریکا و رووسیا) دەزانن کە هەڵوێستى توند و راستەوخۆ بەرژەوەندیە جیۆسیاسى و ئابوریەکانیان لە هەرێم و عێراق لە داهاتوودا دەخاتە ژێر مەترسیەوە. پێدەچێت دەسەڵاتدارانى تورک (هاوشێوەى ئەمریکى و رووسەکان) لە بیرکردنەوە و لێکدانەوەى ئەوەدا بن کە پچراندنى تەواوى پەیوەندییە ئابورى و سیاسیەکانیان لە گەڵ حکومەتى هەرێم چى دەگەێنێت بۆ نفوز و دەسەڵاتیان لە هەرێمى کوردستان و چ دەوڵەت و لایەنێکى تر دەسەڵاتى خۆى زیاد دەکات لە هەرێم لەسەر حسابى دەسەڵات و نفوزى تورکیا لە داهاتوودا. بە واتایەکى تر، بڕیارەکانى تورکیا بەرامبەر بە هەرێم لە داهاتوودا پێدەچێت جیاواز بن لەو هەڵوێستە توندەى کە دەسەڵاتدارانى ئەنکەرە ڕایانگەیاندوە لە دواى ریفراندۆمەوە بەرامبەر بە هەرێمى کوردستان.

پێنجەم: ڕیفراندۆم و هەڵوێستی ئێران
یەکێک لە دۆسێ هەرە گەرمەکانی ناو سیاسەت و میدیا و رای گشتی ئێرانی ئێستا، دۆسێى ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی کوردستانە. بەجۆرێک نە تەنها میدیا و لایەن و وەزارەتە پەیوەندیدارەکان، بەڵکو لە ناوچە کوردییەکانی ئێرانەوە بە پیرۆزبایی و ئاهەنگگێران بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەوە تا زۆرێک لە بەرپرسانی ئێستا و خانەنشیناکانیشیان، ئاکادیمیستەکان، پەرلەمانتارەکانیان تا دەگاتە تایبەتکردنی کۆبوونەوەیەکی داخراوی پەرلەمانی ئێران بۆ هەمان مەبەست کاردانەوە بەرامبەر ئەم پرسە بینرا.
ئێران و کوردستانی عێراق خاوەنی پەیوەندییەکی کاریگەری ناوچەکەن، هەم کاریگەر و کارتێکەرن لەسەریەک. سیاسەتی سنوریی ئیران هێندەی وەک کارتێک و قوڵاییەکی ستراتیژی لە کورد و جوگرافیای کوردستانی ڕوانیوە، کەمتر وەک نەیارێک لە واقیعدا مامەڵەی لەگەڵدا کردووە. لە ساڵانی بیستەکانی سەدەی رابردووە تا نوکە، واقیعی پەیوەندییە سیاسیەکان و کاردانەوەکانیان بڕوانرێت (جیا لە لێدوانە دبلۆماسییەکان) مامەڵەیەکی واقیعی و پراگماتیکانەی لەگەڵ کوردەکان پێباشتر بووە تا روبەڕوبوونەوە و هێرش. ئەمە بۆ هەر حکومەتێکیان ڕەنگە سەداسەد نەبێت بەڵام تێکرای پەیوەندییەکان ئەمەی تێدا دەخوێنرێتەوە. بەڵام هەماهەنگییەکانی ئێران لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ کە لە پێش و پاشی ڕیفراندۆمەوە دەستیپێکردووە، جەخت لە سەروەری خاکی عێراق و یەکپارچەیی نەتەوەیی عێراق و ئاسایشی ناوچەکە دەکات. بۆیە لێدوانەکانی ڕەتکردنەوەی ڕیفراندۆم بەردەوامە و دوا پەیامی وەزیری دەرەوەی ئێران لە ٢٧/٩/٢٠١٧ دا (دوو رۆژ پاش ئەنجامدانی ڕیفراندۆم) پێیوایە کە ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی کوردستان ‘بۆ ئارامی ناوچەکە مەترسیدارە.
هەنوکە سەرەڕای لێدوان و تەنانەت ئاگادارکردنەوە و جوڵەی کردەیی بەرپرسانی حکومەت و دەوڵەتی ئێرانی، ڕیفراندۆم ئەنجامدرا. بەپێی لێدوانە فەرمییەکانی ئێران، وا چاوەڕواندەکرا رۆژی ٢٥/٩ پایزی پەیوەندییە سیاسی و ئابوری و ئەمنییەکانی هەرێم و تاران بێت، بەڵام بە پێچەوانەوە مامەڵەی تاران لە ڕوی کردەییەوە نەک نەپچراوە بگرە لە تورکیا و عێراق نەرمتر خۆی نواندوە. لە دوای ئەنجامدانی ڕاپرسییەوە ئێران نەرمتر لە تورکیا و عێراق لەگەڵ پرسەکەدا جوڵایەوە، بەڵام لە تەنیشت ئەم نەرمییەوە کۆبونەوە و رێکاری هێمنانە و هەماهەنگییەکانی فرەلایەنەی سیاسی و سەربازی ناوخۆیی و هەرێمایەتی لەسەر پرسەکە بەردەوامە.

پەرلەمانی ئێران
جیالەوەى کە بەشێک لە پەرلەمانتارانى ئێران ئیدانەی ڕیفراندۆمیان کرد و بە مەترسی دەزانن و پێیانوایە ئەگەری دابەشبوونی عێراقی دوچاربوو بە جەنگ بەهێزدەکات، پەرلەمانی ئێران لە ٢٧/٩/٢٠١٧ کۆبوونەوەیەکی تایبەتی نهێنی سەبارەت ڕیفراندۆمی کوردستان ئەنجامدا بۆ زانینى کاردانەوەکان و پێشهاتەکانی ناوچەکە. سەرۆکی پەرلەمانی ئێرانیش ڕاشکاوانە دژایەتی خۆی بۆ لەتکردنی عێراق دەربڕیوە و گومانی بۆ بوونى دەستی دەرەکی لە پرسی ڕیفراندۆم چووە.
بەڵام لەبەرامبەردا یاریدەدەری سەرۆکی پەرلەمانی ئێران باوەڕی وایە پێویست ناکات ئێرانییەکان هێندە هەستیاربن بەرامبەر ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی، ‘بەڵکو پێویستە خەڵکی کوردستانی عێراق تێبگەیەنین کە سەربەخۆیی لە بەرژەوەندییاندا نییە’. دەکرێت ئەم بۆچوونە بە بۆچونی بانژۆخوازە میانڕەوەکان لەقەڵەمبدرێت، هاوکات دەکرێت نوێنەرایەتی ئەو بۆچونەش بکات کە باوەڕی وایە ئێران لەگەڵ سەربەخۆیی کوردستاندا نییە، بەڵام کە بوویە واقیع باشتر بۆ ئێران ئەوەیە کە مامەڵەی لەگەڵدا بکات.

ئەکادیمیستە سیاسیەکان، دیدێکی جیاواز
بەشێکی دیاری ناوەندەکانی توێژینەوەی سیاسی ئێران کە لەگەڵ حکومەتی ئێستای ئێراندا جۆرێک لەهەماهەنگییان هەیە و بە پشتیوان و تیۆرسێنی حکومەت لەقەڵەمدەدرێن، بۆچونێکی نەرم واقیعیتر دەخەنەڕو، (سادقی زیباکەلام) تیۆرسێنی سیاسی ریفۆرمیست و میانرەوەکان و مامۆستای زانکۆ و نزیک لە رۆحانی، باوەری وایە کە ‘راپرسی مافی کوردەکانە’، (جەلالی جەلالیزادە) کە کوردە و پەرلەمانتاری پێشووی ریفۆرمخوازانی و سەرۆکی کەمپەینی رۆحانی سەرۆک کۆماری ئێستای ئێران بوو لە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی ئێران، پێیوایە کە ‘ئەگەر ئیمام حوسێن زیندووبوایە بەرگری لە ڕیفراندۆمی کوردەکان دەکرد’.
(ئەحمەدی نەقیبزادە) تیۆرسێنێکی دیاری ناو میانڕەوەکانی دنیای سیاسەتی ئێرانە و مامۆستای زانکۆی تاران و ئەندامی سەنتەری توێژینەوەی ستراتیژی ئێرانە، بە پێجەوانەی ئوسڵگەراکان باوەڕی وایە گەر کوردستان سەربەخۆبێت، نەک نابێتە ئیسرائیلی دووەم، بگرە ئێرانی دووەمە. پێێوایە نابێت ئیران ئەو هەڵەیە بکات و دژایەتی سەربەخۆیی کوردستان بکات، پێشیوایە کە سەربەخۆیی کوردەکان لە عێراق نەک نابێتە هۆی وروژاندنی کوردانی ئیران بەڵکو پاریزەری یەکپارچەیی ئێرانیش دەبێت. جەخت لەوەدەکاتەوە ئەگەر هەموو دنیا پشتبکاتە کورد نابێت ئێران ئەمکارە بکات.

ترس لە ئیسرائیلی دووەم
هەندێک لە بەرپرسانی ئێرانی وەک جۆرێک لە تەڵەی سیاسی ئیسرائیل ڕیفراندۆمی کوردستان وەرئەگرن، تەنانەت ئەم ترسە لای پەرلەمانی ئێران شاراوە نییە، لە بەیاننامەکەی ٢٧/٩ی پەرلەمانتارانی ئێراندا هاتووە ‘بە درێژایی ساڵانێکی زۆرە کە وڵاتی عێراق بووەتە ئامانجی پیلانگێڕیەکانی ئەمریکا-سەهیۆنی، بەڵام نەتەوەی عێراق بە عەرەب، کورد، سوننی و شیعەوە بە جیگیریی خۆیان نەخشەکانی ئیستیکبارییان لەناوبردوە’ لە بەیانەکەدا هاتووە کە ‘ڕیفراندۆمی هەرێمی کوردستانی عێراق بەشێوەی نایاسایی دەتوانێت پێکەوەیی و سەروەری خاکی عێراق دەڕوشێنێت و عێراق دەخاتە ناوگێژاوی نوێوە…. ئێمە داواکارین لەسەر داواکاری حکومەتی عێراق، حکومەتی ئێران ئاسانکاری پێویست بۆ هاوکاری حکومەتی عێراق بکات و بە هیچ جۆرێک رێگە بە کێشەسازی سەهیۆنییەکان نەدەن’. ئەگەرچی ئەم بەیانە زمانێکی توندی هەیە، بەڵام ئەوەش ئاشکراکراوە کە حکومەتی عێراق داواکارە لە ئێران کە بەرامبەر ڕیفراندۆم توند مامەڵە بکات و هەڵوێستێکی یەکلاکەرەوەی ئێرانی روون نەخراوەتەڕوو.
حسین ئەمیر عەبدوڵاهیان بەرێوەبەری گشتی کاروباری نێودەوڵەتی پەرلەمانی ئێرانیش لەوبارەوە دەڵیت: ‘شەکانەوەی ئاڵای ئیسرائیل لە ناو هەوادارانی راپرسی سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان لە هەولێر ئەو پرسیارە دێنێتەئارا کە ئایا رژێمی زایۆنی گەورەترین بەرگریکاری وڵاتێکی کوردی نییە؟’ ئەو نوسیویەتی کە ‘بیستراوە مەسعود بارزانی داوای لە تەلئەبیب کردوە کە بەرگری ئاشکرا لە ئەنجامدانی راپرسی راگرێت’.

پەیوەندیەکی بەهێزی ئابوری و سنورێکی سەخت
هاوکات ئابورییەکی بەهێزی نێوان هەردوولا فاکتەرێکی تری پەیوەندیەکانە، بازرگان و سیاسەتی ئابوری ئیران جۆرێک لە بوژانەوەی بەهۆی دەروازەکانی هەرێمەوە بەخۆوە بینیوە، کەیوان کاشیفی سەرۆکی ژوری بازرگانی کرماشان دەڵیت: ٥٠-٦٠%ی تەواوی کاڵاکانی ئێران زۆرتر لە هەرسێ مەرزی کوردستانی پیرانشەهر، مەریوان و پەروێزخانەوە دەنێردرانە عێراق، ئەگەرچی لەم دوو ساڵەی دواییدا بەهۆی گومرگەکانی حکومەتی ناوەندی عێراق لەسەر شمەکی ئیرانی، کە لە رێی هەرێمەوە دەنێردرانە عێراق، ئەم رێژەیە کەمیکرد بۆ ٢٥-٣٠% . کاشیفی دەڵیت پەیوەندی دێرینی بازرگانی ئێران و هەرێمی کوردستان وایکردووە کە بازاڕێکی باش بێت بۆ ئێران.
جیا لە ئابوری سنورێکی سەختی فراوانیش کە بێ هەماهەنگی کۆنترۆڵکردنی مەحاڵە و ئەزمونی سەدساڵی رابردوو سەلماندویەتی بێ هەماهەنگی دوولایەنە سەختە ئارامی ببینێت. ئایا ئەمانە فاکتەری بنچینەیین تا ئێران لە نیوان ئامانجگەرایی و ئایدۆلۆژیایی و ئاینی لە لایەک کە عێراقێکی یەکگرتوو بۆی دەستەبەر دەکات و واقیعگەرایی و بەرژەوەندیگەرایی لەلایەکیتر کە کوردستان باشتر دەیپارێزێت کامیان هەڵدەبژێرێت؟ ئەڵبەت وەڵامى ئەم پرسیارە بۆ مەتبەخی بڕیاری ئێرانی کە ئایا هەڵۆ ئامانجگەرا ئایدۆلۆجیستەکانی شۆڕش و دەوڵەت بڕیاردەدەن یان پراگماتیکە واقیعیەکانی ناو حکومەت و ناوەندە ئەکادیمییەکانی سیاسەت؟
بە کردەیی وا دەردەکەویت ئێران چاوەڕێی رونبوونەوەی مەودای جدییەتی تورکیا و ئەمریکا و رۆژئاوابێت، چونکە بە هەڵوێستی حوکمەتەکەی کە زیاتر ئاراستەیەکی ئابوری و دبلۆماسی هەیە تا ئامانجگەرایی، دوای پێشنیاری ئاکادیمیستە میانڕەوەکانی کەوتبێت و تا ئێستاش بە کردەیی هیچ کاردانەوەیەکی نەرێنی لەسەر هەرێم جێنەهێشتووە.

ئەنجام و پێشهاتەکان
لە کۆتایى ئەم پەیپەرەدا دەتوانین چەند ئەنجام وپێشهاتێک بۆ تێگەیشتن لە کاردانەوەکانى دواى ڕیفراندۆم لەسەر ناوچە جێناکۆکەکان گەڵاڵە بکەین، بەم شێوەیە:
1. سەبارەت بە عێراق: هەرچەندە کاردانەوەکانى بەغداد بەرامبەر ئەنجامدانى ڕیفراندۆم لەسەر ئاستى زارەکى توندە بەڵام بەکرداریى تا ئێستا هیچ هەنگاوێکى توندوتیژ ئامێزى نەنواندووە، بەڵام ئەگەر ئاستەکە بۆ ڕوبەڕوبونەوەى سەربازى هەنگاوبنێت، ئەوا ناوچە جێناکۆکەکان گۆڕەپانى سەرەکى ئەو بەریەککەوتنە دەبن.
2. سەبارەت بە پێکهاتە ناکوردەکان لە ناوچە جێناکۆکەکاندا (تورکمان وعەرەب): ڕەنگە مانەوەى دۆخى یاسایى ودەستورى ئەو ناوچانە وەک خۆى یان لکاندنەوەى بە بەغدادەوە بۆ هەندێک لەو پێکهاتانە باشتر بووبێت، بەڵام ئەگەر مانەوەى ئەم ناوچانە لەژێر کۆنترۆڵى کوردا ناچارى بێت بەحوکمى واقیع وئەنجامەکانى ڕیفراندۆم، ئەوا ئەو پێکهاتانە نایانەوێت بەبێ هیچ دەستکەوتێک تەسلیمى ئەم ناچارییەبن، بۆیە دوورنییە لە ئاسۆى بەنەرمى مانەوەى کاردانەواکانى بەغدادا ئەم پێکهاتانە خۆیان پەنا بۆ توندوتیژى ببەن.
3. سەبارەت بە تورکیا: هەڵوێستى توندى ئێستاى تورکیا بەرامبەر بە ئەنجامدانى ڕێفراندم تەنها پەیوەست نیە بە مەترسیەکانى ئەم ڕیفراندۆمە بۆ ئاسایشى ناوخۆیى تورکیا یان کاریگەرى لەسەر چارەنوسى ئەو ناوچە عێراقیە جێناکۆکانە کە جێى بایەخى تورکیان (بۆ نمونە کەرکوک)، بەڵکو بەشێک لەو کاردانەوانە هەم بۆ دڵنەوایکردنى نەتەوەپەرستە تورکەکانى ناو تورکیان، هەم بۆ ڕازیکردنى دەوڵەتانی عەرەبیشن. بۆیە زۆر زەحمەتە تورکیا ئەو بەرژەوەندیانەى کە چەندین ساڵە لەگەڵ هەرێم بونیادیناون بکاتە قوربانى ڕەزامەندیى دەوڵەتی عێراق.
4. سەبارەت بە ئێران: بەپێودانگى پێداگرى بەردەوامى ئێران لەسەر پاراستنى یەکپارچەیى عێراق و یادەورییە مێژوویەکانى لەگەڵ مەترسى سەردەمى شانشینەکەى شێخ مەحمود وکۆمارى مهاباد، چاوەڕوان دەکرا ئێران ڕاستەخۆ دواى ڕیفراندم کاردانەوەى زۆر توند بنوینێت، بەڵام لەچاو هەڵوێستەکانى پێش ڕیفراندۆم کاردانەوەکانى ئێران دواى ڕیفراندۆم نەرمترە. بۆ تێگەیشتن لەمەش سێ رەهەند هەیە، یەکەم: ئەوەیە کە لەماوەى چەند ساڵى ڕابردوودا زۆربەى حکومەتەکانى ئێران مامەڵەیەکی واقیعی و پراگماتیکیانەیان لەگەڵ کوردەکان پێباشتر بووە تا روبەڕوبوونەوە و هێرش. دووەم: بوونى دوو ڕاییەکى قوڵە لە ئێستادا سەبارەت بە ڕیفراندۆم لە نێوان (بەرەى ئایدۆلۆجیستەکانی شۆڕش و دەوڵەت) کە ڕیفراندۆم بە پلانى ئەمریکى و ئیسرائیل وێنادەکەن (بەرەى پراگماتیکە واقیعییەکانی ناو حکومەت و ناوەندە ئەکادیمییەکان) کە ڕیفراندۆم بە مافى کورد دەزانن وسەربەخۆیى کورد بۆ پاراستنى یەکپارچەیى ئێران وێنادەکەن. سێیەم: ڕۆڵى ڕابردووى هەرێمى کوردستان لە بوژاندنەوەى ئابورى ئێران وهاوکاریکردنى لە پاراستنى ئارامى وکۆنتڕۆڵکردنى سنورێکى فراوان و سەخت بۆ ئێران.
5. سەبارەت بە هەرێمى کوردستان: لەپاڵ ئەوەى کە نابێت هەرێم لە نەرمى کاردانەوکانى عێراق و تورکیا و ئێران دواى ڕیفراندۆم بێخەمبێت و چاوەڕوانى توندوتیژبونى هەڵویستى هەریەکێکیان بکات، ناشبێت دەرفەت بۆ ڕوبەڕوبونەوەى توندوتیژی لەگەڵ هیچ لایەنێکى ناوخۆیى و دەرەکی بڕەخسێنیت. بۆیە پێویستە هەرێم پەلە بکات لە دروستکردنى ژورێكی پرۆسەی سەربازی پشت ئەستور بە زانیاری هەواڵگری، سودى تەواو لە باڵادەستى ئێستاى لە ناوچە جێناکۆکەکان وەربگرێت و هاوسنوریشى لەگەڵ داعش بۆ زامنکردنى پشتیوانى هاوپەیمانان بەکاربهێنێت.