كوردی
كاریگەری واتەواتی میدیای ئەلیكترۆنی لەسەر ئاسایشی كۆمەڵگا لە هەرێمی كوردستان بڵاوبوونەوەی (COVID-19) بەنمونە
كارزان محەمەد ئەحمەد/ مامۆستای بەشی تەكنیكی میدیا-زانكۆی پۆلیتەكنیكی سلێمانی: [email protected]
وشە کلیلییەکان: میدیایى ئەلیكترۆنی، کۆرۆنا، ئاسایشى کۆمەڵگا، واتەوات، هەرێمى کوردستان.
https://doi.org/10.31271/jopss.10034
پوختەى توێژینەوە:
ئەم توێژینەوەیە بەناونیشانی (كاریگەری واتەواتی میدیای ئەلیكترۆنی لەسەر ئاسایشی كۆمەڵگا لە هەرێمی كوردستان-بڵاوبوونەوەی (COVID-19) بەنمونە، لێكۆڵینەوەیەكی جۆرییە بەپشتبەستن بە میتۆدی (گراندد) هەوڵ دەدات بەشێوەیەكی ئەكادیمی تاوتوێی كاریگەرییەكانی ئەو واتەواتانە بكات كە لە میدیا ئەلیكترۆنییە فەرمییەكانەوە لە سەردەمی مەترسی ڤایرۆسی (كۆرۆنا) لە هەرێمی كوردستاندا بڵاودەكرانەوە. بەشى یەكەمی توێژینەوەكە تایبەتە بە میتۆدنامە، بەشی دووەم تەرخانكراوە بۆ كاریگەرییەكانی واتەواتی ئەلیكترۆنی لەسەر (6) بواری گرنگی ئاسایشی كۆمەڵگا كە بریتین لە بوارەكانی (تاكەكەس، رەوشی كۆمەڵایەتی، سیاسی، ئیتیك و مامەڵە، ئابوری و دارایی، ژینگە). تیایدا نمونە لە سایتە ئەلیكترۆنییەكانی (رووداو، خەندان، NRT) لە ماوەی (1ی شوبات تا 30ی نیسانی 2020ز) وەرگیراوە. لە بەشی پراكتیكدا، بەپشتبەستن بە میتۆدی (گراندد) و دوای چاوپێكەوتن لەگەڵ (10) كەسایەتی پەیوەندیدار بەو دۆسیەیە، مۆدیلێكی شیاو بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پەتای (كۆرۆنا) خراوەتەڕوو. ئەنجام و راسپاردەكانی توێژینەوەكەش بەشێوەی خاڵ خستومانەتەڕوو بۆ لایەنە ئەكادیمی و فەرمییەكان بە ئامانجی چارەسەركردنی گرفتی سەرەكی توێژینەوەكە.
ملخص البحث:
تأثير شائعات الاعلام الالكتروني على أمن المجتمع في اقليم كوردستان العراق –
انتشار COVID-19 كأنموذج
هذه الدراسة بعنوان (تأثير الاشاعات الاعلامية الالكترونية على أمن المجتمع في اقليم كوردستان العراق – انتشار COVID-19 كمثال) دراسة نوعية بالاعتماد على منهج (كراندد)، تحاول بصورة أكاديمية بحث تأثيرات هذه الاشاعات المنشورة عبر الاعلام الالكتروني الرسمي في عصر انتشار فايروس (كورونا) في الامن الاقليمي لاقليم كوردستان. خصص المبحث الأول من الدراسة للاطار المنهجي، أما المبحث الثاني فقد خصص للحديث حول تأثيرات الاشاعة الالكترونية على (6) مجالات مهمة في الأمن الوطني وهي: (الجوانب الشخصية، الاخلاق والتعاملات، الحالة الاجتماعية، الاوضاع السياسية والاقتصادية والادارية، والبيئة)، و قد أخذت في الدراسة عينات من المواقع الالكترونية التالية: (رووداو، خندان، NRT- خلال الفترة من الأول من شباط الى 30 من شهر نيسان سنة 2020 م ) وذلك في الجزء التطبيقي من الدراسة، وبالاعتماد على نظرية (كراندد) وبعد اجراء 10 مقابلات مع الشخصيات المتعلقة بالملف، وقدم نموذج مناسب في التعامل مع وباء كورونا، و تم عرض نتائج وتوصيات الدراسة في عدد من النقاط للجهات الأكاديمية والرسمية بغرض معالجة مشكلة الدراسة الرئيسية.
Abstract:
The Impact of Electronic Media Rumors on the Community Security of the Kurdistan Region: a pandemic (COVID-19) as a model
This research is entitled ( the effects of misinformation of electronic media on social security in kurdistan region- the outbreak of (COVID_19) as an example. It is a qualitative research based on Grounded theory attempts to discuss the effects of misinformation that is spread through the formal electronic media in the time of CORONA VIRUS in Kurdistan Region. The first part of the research is about Methodology, the second part is on the effects of electronic misinformation in six different aspects of social security which are ( individuals, social state, politcal, ethics and treatment, economical and financial and the enviornment). Examples are taken from electronic websites such as ( Rudaw, xandan, and NRT)during (1st of febeuary till 30th of April). In the practical part, based on Grounded theory and interviewing 10 individuals relevant to this case, a suital model to deal with CORONA VIRUS is presented. the results and recommendations of the research are presented in bullet points to the academics and officials in order to resolve the main problem of the resesrch.
ليستى سەرچاوەکان:
سەرچاوە كوردییەكان:
– رزگار كەریم: فەرهەنگی دەریا (عەرەبی-كوردی)، بەرگی یەكەم، چاپی یەكەم، 2006.
-رەشید قەرەداغی: “فەرهەنگی ئازادی (كوردی-ئینگلیزی)”، چاپی یەكەم، سلێمانی 2006.
-سەڵاح سەعدوڵڵا: “فەرهەنگی سەڵاحەدین (ئینگلیزی-كوردی)”، چاپی یەكەم 1998.
-سادق حەمەغەریب (دكتۆر): پشتبەستنی قوتابیانی زانكۆ بە میدیای نوێ لە كاتی قەیرانە سیاسییەكاندا، مجلە الفنون و اڵادب و علوم الانسانیات و الاجتماع، اڵامارات العربیە المتحدە، العدد (38)، أیار (2019م).
*سەرچاوە عەرەبییەكان:
-البعلبكى، منير: المورد (قاموس انكليزي-عربي)، دارالعلم للملايين-بيروت، 2004.
-الكايد، هانى: الآشاعة (المفاهيم و الآهداف و الآثار)، عمان، دار الراية، 2009.
سایتە ئەلیكترۆنییەكان
1– سایتی NRT:
– تەندروستی هەولێر: دۆخی تەندروستی پزیشكە توشبووەكەی كۆرۆنا جێگیرە:
http://nrttv.com/News.aspx?id=27458&MapID=1#.Xmy9BCybyZw.facebook
-ژمارەیەك مامۆستای زانكۆ: توێژینەوەكانی زانكۆی سلێمانی لەبارەی كۆرۆناوە سیناریۆیە:
https://www.nrttv.com/News.aspx?id=28774&MapID=1
-وەزارەتی تەندروستی دەنگۆیەك لەبارەی كۆرۆناوە رەت دەكاتەوە:
https://nrttv.com/News.aspx?id=25692&MapID=1
– نەخۆشخانەی فریاكەوتنی رۆژئاوای هەولێر ڕوونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوە:
https://www.nrttv.com/News.aspx?id=27215&MapID=1
-بازرگانەكانی هەرێم چۆن لە چینەوە شتومەك دەهێنن و چ مەترسییەكی هەیە:
https://www.nrttv.com/News.aspx?id=25777&MapID=3
-تەندروستی هەرێم: دەنگۆی رشتنی گازی راست نییە:
https://www.nrttv.com/News.aspx?id=28363&MapID=1
2-سایتی رووداو:
– لە سنە گومان لە کەسێک دەکرێت کە تووشی کۆرۆنا بووبێت:
https://www.rudaw.net/sorani/health/090220207
– تەندروستی سلێمانی: بەشێک لە هاونیشتمانیان پابەندی رێنماییەکانمان نین:
https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1003202014
– بەشێک لە ئارایشتکاران بە نهێنی سەردانی ماڵان دەکەن:
https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1103202019
– قاچاخیکردن لە سنووری هەڵەبجە مەترسی بڵاوبوونەوەی زیاتری کۆرۆنای لێدەکرێت:
https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/080320205
– ژمارەیەک سەرمایەداری سلێمانی گرووپێکی خێرخوازی دروستدەکەن:
https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/130320201
– بەشێک لە چێشتخانە و نانەواخانەکانی هەرێمی کوردستان: رێنمایی خۆپارێزیمان پێنەگەیشتووە:
https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/040320207
– تەندروستیی هەڵەبجە رەتی دەکاتەوە هیچ تووشبوویەکی کۆرۆنایان تۆمار کردبێت:
https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/0903202013
3- سایتی خەندان:
– وەزارەتی تەندروستی راگەیەندراوێكی سەبارەت بەپروپاگەندەكانی تایبەت بەڤایرۆسی كۆرۆنا بڵاوكردەوە:
https://www.xendan.org/detailnews.aspx?jimare=89133&babet=1&relat=1024
– د.سەباح هەورامی: گومان دەكەین سەدان كەس لەناو خەڵكدا هەڵگری ڤایرۆسەكە بن (سایتی خەندان):
https://www.xendan.org/detailnews.aspx?jimare=91034&babet=3&relat=1024
-رونكردنه‌وه‌یه‌ك له‌ده‌زگای میدیایی خه‌ندان-ه‌وه:
https://www.xendan.org/detailnews.aspx?jimare=89133&babet=1&relat=1024
– وه‌زیری شاره‌وانی دڵنیایی له‌پاكی ئاوی خواردنه‌وه ده‌دات:
https://www.xendan.org/detailnews.aspx?jimare=90558&babet=1&relat=1024
– وەزارەتی تەندروستی هەرێم: هیچ حاڵەتێكی توشبون بە كۆرۆنا لە هەرێم و عێراق تۆمارنەكراوە:
https://www.xendan.org/detailnews.aspx?jimare=89077&babet=1&relat=1024
– ئیداره‌ی پارێزگای سلێمانی هۆشداری له‌قۆرخكاری و شاردنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌لی ته‌ندروستی ده‌دات:
https://www.xendan.org/detailnews.aspx?jimare=89233&babet=1&relat=1024
– لەسەر نرخی دەمامك زانیاری گرنگ دەدرێتە هاوڵاتیان:
https://www.xendan.org/detailnews.aspx?jimare=89158&babet=1&relat=1024
*سەرچاوە فارسییەكان
كتاب:
-اسدی، علی: مقدمەای بر جامعەشناسی رسانەهای همگانی، تهران، پژوهشكدە علوم ارتباطی و توسعە ایران، 1385.
-انوری، د.حسن: “فرهنگ بزرگ سخن”، جلد پنجم، انتشارات سخن، چاپ هفتم 1390.
بوزان، باری: مردم، دولتها، هراس. ترجمە: پژوهشكدە مطالعات راهبردی، 1378.
-روحانی، ماجد مردوخ (سرپرست): فرهنگ دانشگاە كردستان، جلد دوم، چاپ اول، 1386.
-ستوده، هدایت اللّه: روان شناسی اجتماعی، تهران: أ‌وای نور، 1374، (ص 21).
-گُردِن ا‌ل پُورت و لئو پستمن: ر وان شناسی شایعه، ، ترجمه: ساعد دبستانی با همکاری مرکز تحقیقات مگالعه و سنجش برنامه ای صدا و سیما، تهران: سروش، 1374.
– نبــوی، سیدعبدالحســین و همــکاران: بررســی تأثیــر پایــگاه اجتماعــی- اقتصــادی و هویــت قومــی بــر اســاس امنیــت اجتماعــی، 1378.
مجلات:
-صالحــی امیــری، ســیدرچا و افســر افشــاری نــادری: «مبانــی نڤــری و راهبــردی مدیریــت ارتقــای امنیــت اجتماعــی و فرهنگــی در تهــران»، شــمارۀ پنجــاه و نهــم، ســال بیســتم، 1389.
-حســینی نثار، مجیــد و علــی قاســمی: بررســی احســاس امنیــت و عوامــل مۆپــر بــر أن در کشــور، چهارمیــن کنفرانــس برنامهریــزی و مدیریــت شــهری، تهــران: ســازمان ملــی جوانــان، 1391.
-افروز، غلامعلی (دكتر): “مبانی روانشناسی شایعە”، بخش اول، مجلە روابط عمومی، شمارە 9، 1376.
-فرح پارسی زادە، پروانە پیشنمازی: چالشها و راهبردهای اجتماعی أپار رواج شایعە وقوع زلزلە”، مجلە مطالعات مدیریت راهبردی، شمارە (25)، بهار 1395.
*سەرچاوە ئینگلیزییەكان:
–Book:
– Buzan, Barry; Weaver, Ole (1998), “Libralism and security: the contradictions of the liberal leviathan”, Copenhagen peace research institute (COPRI) Working papers.
–Norman J. Medoff, Barbara Kaye: Electronic Media: Then, Now, and Later, 2016.
-Magazine:
-Deangbuppha, jaruwan, and hamingtonnigel, and wilkes keith(2006), using grounded theory to model visitor experiences at heritage sites methological and practical issues, Qualitative market research : an international journal , vol8, 26.
-Gbadamosi, Gbolahan (2004). “Academic ethics: what has morality, culture and administration got to do with its measurement?”. Management Decision, 42.
-Svensson, Go¨ran; Wood, Greg (2004). “Codes of ethics best practice in the Swedish public sector: A PUBSEC-scale”. The International Journal of Public Sector Management, 17.
-Koh, J.; Kim, Y.; Butler, B. & Bock, G. (2007). Encouraging Participation in Virtual Communities. Communications of the ACM, Vol. 50, No2.
-Wang, J.; Jackson, L.; Wang, H. & Gaskin, J. (2015). Predicting Social Networking Site use: Personality, Attitudes, Motivation and Internet Self-Efficacy. Personality and Individual Differences, Vol80.
– Wyn Jones, Richard (1999): Security, Strategy, and Critical Theory London: Lynne
Rienner.
Web:
– WHO: Coronavirus
https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_1