د. سەروەر محمد عبدالله *

* پرۆفیسۆرى یاریدەدەر لە كۆلێجی زانستە ڕامیارییەکان- زانکۆی سلێمانی [email protected]

وشە کلیلییەکان: ئاسایش، ئاسایشی وزه‌، ره‌هه‌نده‌كانی ئاسایشی وزه‌، هه‌رێمی كوردستان

 https://doi.org/10.31271/jopss.10093

مجلة الدراسات السياسية و الأمنية         المجلد (السابع) العدد (الثاني) حزيران 2024

پوختە

خاڵی ده‌ستپێكی ئه‌م توێژینه‌وه‌ی بریتییه‌ له‌ ناساندنی چه‌مكی ئاسایشی وزه، پاش شیكار كردنی پێناسه‌ى ئاسایشی وزه‌ ئه‌وه‌مان بۆ ڕوون بویه‌وه‌ كه‌ چه‌مكی ئاسایشی وزه‌ وابەستەی چواچێوەی بەکارهێنانێتی، واته‌ ئاسایشی وزه‌ مانای جیاوازى هه‌یه‌ بۆ ووڵاتانی هاورده‌كارو وهه‌نارده‌كارى وزه‌. بۆ ووڵاتانی هاورده‌كار چه‌مكی ئاسایشی وزه‌ بریتیه‌ له‌ ده‌سته‌به‌ركردن و هه‌مه‌چه‌شنكردنی سه‌رچاوه‌كانی دابینكردنی وزه‌ به‌ نرخێكی گونجا و به‌ بێ پچران. به‌ڵام بۆ ده‌وڵه‌تانی هه‌نارده‌كار چه‌مكی ئاسایشی وزه‌ بریتییه‌ له‌دڵنیا بوون له‌سه‌ر خواست له‌سه‌ر وزه‌كه‌یان به‌نرخێكی كێبڕكێكار به‌مه‌به‌ستی ده‌سته‌به‌ركردنی ده‌رامه‌تی جێگیرله‌ ئاستێكی ئاساییدا وپاراستنی ووڵات له‌و شۆكانه‌ى له‌ بازارى وزه‌دا دروست ده‌بن. وه‌ك وه‌به‌رهێنه‌رێكی نوێ، هه‌رێمی كوردستان له‌م قۆناغه‌دا ئامانجی سه‌ره‌كی بريتيه‌ له‌ جێگه‌كردنه‌وه‌ى خۆی له‌سه‌ر نه‌خشه‌ى جیهانی وزه‌دا و زیادكردنی هه‌نارده‌كردنی نه‌وت بۆ ده‌ره‌وه‌ و ده‌سته‌به‌ركردنی داهاتێكی جێگیر. سه‌باره‌ت به‌ پرسی ڕە‌هه‌نده‌كانی ئاسایشی وزه‌ و توانای جێ به‌جێكردنی هه‌ر چوار ڕە‌هه‌نده‌كه‌ (بوون، گونجاوى نرخ، ده‌ستڕاگه‌یشتن و قبوڵكردني- وزه‌)  به‌سه‌ر هه‌رێمدا، به‌شێوه‌یه‌كی ناڕاسته‌وخۆ هه‌رێم كارى له‌سه‌ر له‌ به‌ره‌و پێشبردنی دوو له‌ ڕە‌هه‌نده‌كانی ئاسایشی وزه‌ كردوه وه‌ك بوونی وزه‌ و ده‌ستڕاگه‌یشتن به‌ بازاڕى ده‌ره‌كی بۆ ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ى وزه‌كه‌ى، به‌ڵام له‌ واقیعدا دوو له‌ ڕە‌هه‌نده‌كانی تر وه‌ك قبوڵكردن و گه‌شه‌پێدانی توانا ناوخۆییه‌كان و به‌ هێزكردنی ژێرخانی وزه‌ به‌ به‌راوورد به‌ كه‌یسی ووڵاتانی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌ وزه‌، هه‌رێم زۆر له‌ دواوه‌یه‌. ئه‌و ئه‌نجامه‌ی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ پێی گه‌شتووه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئاسایشی وزه‌ له‌ هه‌رێمدا به‌هۆی هۆكاره‌ ناوخۆیی و هه‌رێمییه‌كانه‌وه‌ ئاسایشێكی له‌رزۆكه‌ و له‌ ژێر مه‌ترسیدایه.‌

الملخص:

مفهوم أمن الطاقة وأبعاده في المناطق الغنية بالموارد الطبيعية (أنموذج إقليم كردستان)

تهدف الدراسة الى معرفة مفهوم أمن الطاقة. وتحليل ابعاده ،لاسيما بعد  أن اضحى مفهوم أمن الطاقة يعتمد على سياق الاستخدامه، اذ أنه استخدم بمعانٍ متعددة و مختلفة تعتمد بصورة جوهرية على فهم البلدان المستوردة والمصدرة لها. فالبلدان المستوردة ركزت في مفهوم أمن الطاقة على توافر وتنويع مصادر إمدادات الطاقة، و بأسعار معقولة ودون انقطاع. اما البلدان المصدرة فركزت في مفهوم أمن الطاقة على ضمان الطلب على الطاقة بأسعار تنافسية من أجل ضمان دخل مستقر عند المستوى الطبيعي وحماية الدولة من الصدمات في سوق الطاقة. من هنا انطلق اقليم كوردستان في فهمه لامن الطاقة ضمن مفهوم الدول المصدرة وسعى بصورة حثيثة الى تحقيق هدف اساس هو وضع الاقليم على خارطة الطاقة العالمية وزيادة صادراته من النفط. ومن جانب اخر سعى الاقليم  الى تحقيق ابعاد  أمن الطاقة وهي: ( توافر السعر، وملائمته، وإمكانية الوصول والمقبولية)، ومحاولة تعزيزها بمختلف الوسائل، ويبدو انه نجح في بعدين اساسيين وهما: (توافر السعر وملائمته)؛ لكنه أخفق في البعدين الآخرين وهما(تطوير القدرات المحلية وتعزيز البنية التحتية للطاقة والمقبولية). وعلى اساس ما تقدم خلصت الدراسة إلى نتيجة مفادها ” أن أمن الطاقة في أقليم كوردستان- العراق مازال هشاً ومهدّداً بسبب مجموعة من العوامل منها ما يتعلق بضعف التخطيط الاستراتيجي لامن الطاقة ،واخرى تتعلق بالفواعل الاقليمية والدولية.

Abstract

The Concept and Dimensions of Energy Security in the Natural Resources-rich Areas (Kurdistan Region Model)

The study aims to examine the concept of energy security and the analysis of its dimensions. It became clear that the concept of energy security is context- dependent. It depends fundamentally on the perspective of the importing and exporting countries. For the importing countries, the concept of energy security focuses on the availability and diversification of  energy supplies at reasonable prices and without any interruption. But for the exporting countries, it focuses on ensuring the demand for energy at competitive prices to ensure stable income at the normal level  and to protect the state from any shocks in the energy market. The Kurdistan Region began its understanding of energy security within the perspective of exporting countries. So its priority is to place itself on the global energy map and increase its oil exports. It attempts to achieve energy security through four dimensions – availability, affordability, accessibility and acceptability. While it has succeeded in achieving availability and accessibility (gaining access to foreign markets), it has not succeeded in achieving acceptability and affordability i.e. strengthening energy infrastructure. The conclusion of this study is that energy security in the Kurdistan region is vulnerable because of weak strategic infrastructure planning in the face of threats from regional and international actors.

سەرچاوەکان

سه‌رچاوه‌كان به‌ زمانی كوردی:

یاساو بڕیاره‌كان

1. بڕیارى دادگای فیدراڵی عێراق له‌سه‌ر سكاڵای ژماره‌ 110/ 2019 له‌ 15/2/ 2022له‌ رۆژنامه‌ى وه‌قائیعی عێراقی ژماره‌ 4668 له‌ 28 شوباط 2022 له‌م ماڵپه‌ره‌ به‌رده‌سته:

: https://www.moj.gov.iq/upload/pdf/4668.pdf[accessed 26 March 2023]

2. یاسای ژماره‌ 22 ی ساڵی 2007 تایبه‌ت به‌ نه‌وت و گازی هه‌رێمی كوردستان: به‌رده‌سته‌ له‌ ماڵپه‌رى په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان:

https://www.parliament.krd/business/legislation/%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%83%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%A2%D9%A0%D9%A0%D9%A7/ [accessed at: 28 Mrach 2023]

3. ياسای ژماره‌ 2 ی ساڵی 2015 تایبه‌ت به‌ دروستكردنی صندوقی داهاته‌ نه‌وتی و گازییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان، به‌رده‌سته‌ له‌ ماڵپه‌رى په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان:

https://ln.run/QcTAI [accessed at: 28 Mrach 2023].

توێژینه‌وه‌ كوردییه‌كان:

4. د.یوسف گۆران، د.ئومێد رفیق فتاح، د.عابد خالد رسول، د.هەردى مهدى میکە: ئاڵنگارییەکانی بەردەم قەوارەی هەرێمی کوردستان، ڕانانی ئایندەیی ژمارە (٧) ئابى 2020.

سه‌رچاوه‌كان به‌ زمانی ئینگلیزی

5. APERC, APERC. “Quest for energy security in the 21st century: Resources and constraints.” Asia Pacific Energy Research Centre, Tokyo, Japan (2007).
6. Azzuni, Abdelrahman, and Christian Breyer. “Definitions and dimensions of energy security: a literature review.” Wiley Interdisciplinary Reviews: Energy and Environment 7, no. 1 (2018): e268.
7. Biesenbender, Sophie.”The EU’s energy policy agenda: Directions and developments.” Energy policy making in the EU: Building the agenda (2015):21-40.
8. Center for Energy Economics.Energy security, quarterly.2008ed.Houston,TX: USAID;2008.
9. Cherp, A. and Jewell, J., 2014. The concept of energy security: Beyond the four As. Energy policy, 75, pp.415-421.
10. Cherp, Aleh, and Jessica Jewell. “The concept of energy security: Beyond the four As.” Energy policy 75 (2014): 415-421.
11. Matthew Zais, Developing the Natural Gas Sector in the Kurdistan Region of Iraq, UNITED STATES DEPARTMENT OF ENERGY, January 2021.
12. Baldwin, D.A., 1997. The concept of security. Review of international studies, 23(1), pp.5-26.
13. Vidadili, Nurtaj, Elchin Suleymanov, Cihan Bulut, and Ceyhun Mahmudlu. “Transition to renewable energy and sustainable energy development in Azerbaijan.” Renewable and Sustainable Energy Reviews 80 (2017): 1153-1161.
14. Gromov, Alexey, and Nikolay Kurichev. “The Energy Strategy of Russia for the Period up to 2030.” Russian Energy and Security up to 2030 (2014): 16-40.
15. Imperatives, Strategic. “Report of the World Commission on Environment and Development: Our common future.”
16. International Energy Agency: https://www.iea.org/topics/energy-security [ accessed at: February 10th 2023].
17. Jakstas, Tadas. “What does energy security mean?.” In Energy Transformation Towards Sustainability, pp. 99-112. Elsevier, 2020
18. Jewell, Jessica, Aleh Cherp, and Keywan Riahi. “Energy security under de-carbonization scenarios: An assessment framework and evaluation under different technology and policy choices.” Energy Policy 65 (2014): 743-760.
19. Karatayev, Marat, and Stephen Hall. “Establishing and comparing energy security trends in resource-rich exporting nations (Russia and the Caspian Sea region).” Resources Policy 68 (2020): 101746.
20. Lesbirel, S. Hayden. “Diversification and energy security risks: the Japanese case.” Japanese Journal of Political Science 5, no. 1 (2004): 1-22.
21. Lubell, Harold. “Security of supply and energy policy in Western Europe.” World Politics 13, no. 3 (1961): 400-422.
22. Nurdianto, Ditya Agung, and Budy Prasetyo Resosudarmo. “Prospects and challenges for an ASEAN energy integration policy.” Environmental Economics and Policy Studies 13 (2011): 103-127.
23. Paasche, Till F., and Howri Mansurbeg. “Kurdistan Regional Government–Turkish energy relations: a complex partnership.” Eurasian Geography and Economics 55, no. 2 (2014): 111-132.
24. Penchansky, Roy, and J. William Thomas. “The concept of access: definition and relationship to consumer satisfaction.” Medical care (1981): 127-140.
25. Pick, Lisa. “EU-Russia energy relations: a critical analysis.” Polis Journal 7, no. Summer (2012): 322-365.
26. Solaymani, S. “A demand-side assessment of sustainable energy security in Iran.” International Journal of Energy and Water Resources 4, no. 3 (2020): 307-320; and see: Iran 2030: an advanced connectivity, energy, and manufacturing hub in the heart of Eurasia:
27. Sovacool, Benjamin K., and Marilyn A. Brown. “Competing dimensions of energy security: an international perspective.” Annual Review of Environment and Resources 35 (2010): 77-108.
28. Sovacool, Benjamin K., Ishani Mukherjee, Ira Martina Drupady, and Anthony L. D’Agostino. “Evaluating energy security performance from 1990 to 2010 for eighteen countries.” Energy 36, no. 10 (2011): 5846-5853.
29. Sustainable Development Commission. “Climate Change: the UK programme 2006: SDC response.” (2006).
30. Utegenova, Ailuna R. “Kazakhstan’s 2030 development strategy: Significance and results.” In OSCE Yearbook 2010, pp. 133-145. Nomos Verlagsgesellschaft mbH & Co. KG, 2011.
31. Valdés, Javier. “Arbitrariness in multidimensional energy security indicators.” Ecological Economics 145 (2018): 263-273.
32. Willrich, M., 1976. International energy issues and options. Annual Review of Energy, 1(1), pp.743-772.
33. Yergin, Daniel. “Ensuring energy security.” Foreign affairs (2006): 69-82.

 

چاوپیکەوتن

34.  چاوپێكه‌وتنی توێژە‌ر له‌گه‌ڵ به‌رێز د. ئه‌رشد طه،‌ راوێژكارى ئابوورى په‌رله‌مانی كوردستان له‌ رۆژی 12/2/2023
35. چاوپێكه‌وتنی توێژە‌ر له‌گه‌ڵ به‌رێز د. شاڵاو عبدالخالق محمد شاره‌زا له‌ بوارى ئاسایشی وزه‌ى نێوده‌وڵه‌تی له‌ رۆژی 13/12/2021
36. چاوپێكه‌وتنی توێژە‌ر له‌گه‌ڵ به‌رێز د. نیاز نورى شاره‌زا له‌ بوارى ئابووری له‌مانگی 10 /2026
37. چاوپێكه‌وتنی توێژە‌ر له‌گه‌ڵ كه‌سێكی شاره‌زا له‌ بوارى ئابوورى كه‌ نه‌یانویست ناوى بهێنرێت 22/2/2023
38. چاوپێكه‌وتنی توێژە‌ر له‌گه‌ڵ به‌رێز به‌رێوه‌به‌رى كۆمپانیایه‌كدا شاره‌زا له‌ بوارى وزه‌ كه‌ نه‌یویست ناوی بهێنرێت له‌ رۆژی 10/12/2021
39. چاوپێكه‌وتنی توێژە‌ر له‌گه‌ڵ بةريَزنةرمين معروف ئةندامي ثةرلةماني عيَراق شاره‌زا له‌ بوارى ئابوورى له‌  مانطي 11/2021
40. چاوپێكه‌وتنی توێژە‌ر له‌گه‌ڵ به‌رێز فیصل علی شاره‌زا له‌ بوارى ئابووریدا كه‌ له‌ رۆژی 1 مانگی 11/2021

 

سه‌رچاوه‌ عه‌ره‌بیه‌كان:

41. افاق الطاقة في العراق: تقرير خاص ضمن كتاب توقعات الطاقة في العالم : وكالة الدولية للطاقة 2013.

 ماڵپه‌ره‌ ئه‌لیكترۆنیه‌كان:

42. Ali Mamori, Russia’s Lavrov in Iraq, looks for sanctions relief Read more: https://www.al-monitor.com/originals/2023/02/russias-lavrov-iraq-looks-sanctions  [accessed at 14Feberuary 2023]
43. BARAM, AMATZIA, Iraq at a crossroads: Kurdish energy competition with Iran: available at:  https://www.gisreportsonline.com/r/kurdish-energy-competition-iran/ [accessed: 27 Feberuray 2023].
44. Daniel Workman, Top 15 Crude Oil Suppliers to China, Available at: https://www.worldstopexports.com/top-15-crude-oil-suppliers-to-china/ [accessed at: 2 February  2023]
45. Energy security Reliable, affordable access to all fuels and energy sources Available at: https://www.iea.org/topics/energy-security [accessed at:  February, 2023].
46. https://aperc.or.jp/file/2010/9/26/APERC_2007_A_Quest_for_Energy_Security.pdf [accessed at: 6 February 2023]
47. International Energy Agency: https://www.iea.org/topics/energy-security [ accessed at: February 10th 2023].
48. Iran 2030: an advanced connectivity, energy, and manufacturing hub in the heart of Eurasia: Available at:
49. Iraq at a crossroads: Kurdish energy competition with Iran availableat: https://www.gisreportsonline.com/r/kurdish-energy-competition-iran/[accessed at: 25 March 2023]
50. Iraq wins case against KRG’s independent oil exports; available at: https://www.rudaw.net/english/middleeast/iraq/25032023 [accessed at:1 April 2023]
51. Japan is nervous about its energy security, Financial Times, Available at : https://www.ft.com/content/66c37158-801a-11e8-bc55-50daf11b720d [accessed at: 2 February, 2023].
52. Mills, Robin. “Under the mountains–Kurdish oil and regional politics.” (2016). Available at: https://www.oxfordenergy.org/wpcms/inc/uploads/2016/02/Kurdish-Oil-and-Regional-Politics-WPM-63.pdf [accesst at: 15 February 2023]
53. Organization of the Petroleum Exporting countries: Available at: https://www.opec.org/opec_web/en/about_us/23.htm [accessed 4 February 2023].
54. Overview & Reserves available at: https://www.danagas.com/operations/kri/#overview [accessed at:20 March 2023].
55. Sardar Aziz, Iraqi Kurdistan Gas Resources: The Icarus Adventure available at: https://epc.ae/en/details/featured/iraqi-kurdistan-gas-resources-the-icarus adventure#:~:text=According%20to%20the%20KRG%20Natural,of%20the%20world’s%20total%20reserves. [accesst at: 4 February 2023]
56. Total recoverable oil worldwide is now 9% lower than last year, threatening global energy: available at: securityhttps://www.rystadenergy.com/news/total-recoverable-oil-worldwide-is-now-9-lower-than-last-year-threatening-global[accessed at:20 March 2023]
57. Zombie Transparency: Lessons from the Extractive Industries: https://aidinfoplus.org/zombie-transparency-lessons-from-the-extractive-industries/[accessed at: 24 March 2023].
58. بڕیارى دادگای فیدراڵی عێراق له‌سه‌ر سكاڵای ژماره‌ 110/ 2019 له‌ 15/2/ 2022له‌ رۆژنامه‌ى وه‌قائیعی عێراقی ژماره‌ 4668 له‌ 28 شوباط 2022 له‌م ماڵپه‌ره‌ به‌رده‌سته: https://www.moj.gov.iq/upload/pdf/4668.pdf[accessed 26 March 2023]
59. ماڵپه‌ری په‌رله‌مانی كوردستانhttps://www.parliament.krd/media/2379pdf [accessed at 4 Feburuary 2023]
60. گەشەی داهات و خەرجی نەوتی هەرێم لە نێوان ساڵی 2021و 2022 كه‌ به‌رده‌ست له‌سه‌ر ماڵپه‌رى: ttps://drawmedia.net/page_detail?smart-id=11873 [accessed at 14 Feb 2023]
61. ماڵپه‌ری وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كان: https://gov.krd/mnr/ [accesst at: 15 February 2023]

 

Full Text