كوردی
العربية
ئایندەی تیرۆر لە عێراق
د.عابد خالد رسول * جەزا أحمد فارس **
* پرۆفیسۆرى یاریدەدەر لە بەشى زانستە ڕامیارییەکان/ کۆلیجى زانستە ڕامیارییەکان / زانکۆى سلێمانى [email protected]
** خوێندکارى ماستەر لە بەشى زانستە ڕامیارییەکان/ کۆلیجى زانستە ڕامیارییەکان / زانکۆى سلێمانى [email protected]
وشە کلیلییەکان: تیرۆريزم، ئایندەی تیرۆر، گرووپە تیرۆریستییەکان، داعش، عێراق.
https://doi.org/10.31271/jopss.10065
پوختە
لە عێراقی پاش (٢٠٠٣)دا بەهۆی ئەو ژینگە لەبارەی کە هاتە ئاراوە، دەرئەنجامی داگیرکاری ئەمریکا لە عێراق و دەستوەردانی وڵاتانی دراوسێی لەلایەک و خراپ ئیدارەدانی کاروباری گشتی لە لایەکی ترەوە، چەندین گرووپی تیرۆریستی جیاواز لە گۆڕەپانی عێراقدا دەرکەوتن و پێگەی خۆیان قایمکرد لە ڕێگەی چەند سیناریۆیەکەوە سەبارەت بە ئایندەی گرووپە تیرۆریستییەکان لە عێراقدا، ئەم توێژینەوەیە وەڵامی ئەو پرسیارە دەداتەوە کە ئایا ئایندەی تیرۆر لە عێراقدا بەرەو کوێ دەڕوات؟ ئایندەی تیرۆر لەبەردەم چەند ئەگەرێکی کراوەدایە هەر لە لاوازبوون و بەرەو کۆتایهاتنی تاوەکو بەردەوامبونی وەک ئێستا، وێڕای ئەوەی سیناریۆی ئەگەری گەرانەوی جارێکی تر بە بەهێزی لەسیناریۆکانی تر زیاترە، جێگەی خۆیەتی ئاماژە بەوە بدەین میتۆدی شیکاری ناوەڕۆک مان بە کارهێناوە بۆ خستنەڕووی چەمکی تیرۆر، سودیشمان لە میتۆدی وەسفی بینیوە بۆ ناساندنی بابەتەكانی توێژینەكەمان بە شێوەیەكی ئەكادیمی هەروەها میتۆدی پەیبردن و میتۆدی گشتیر یان هەمووەکی مان بەکارهێناوە بۆ دیاریکردنی ئایندەی تیرۆر لە عێراقدا لەسەر بنەمای کۆکردنەوەی زانیارییە کەڵەکە بووەکان کە سیناریۆکانمان پشتی پێدەبەستێت، ئەم توێژینەوەیە لە دوو باس پێکدێت، باسی یەکەممان بە ناونیشانی تیرۆر و دەرکەوتەکانی لە عێراقی پاش (٢٠٠٣)، لە دوو تەوەرە پێکدێت، تەوەرەی یەکەم بە ناونیشانی چەمکی تیرۆر، تەوەرەوەی دووەم بە ناونیشانی دەرکەوتەکانی تیرۆر لە عێراقی پاش(٢٠٠٣) دا، باسی دووەمی توێژینەوەکەشامان بە ناونیشانی سیناریۆکانی ئایندەی تیرۆر لە عێراق، ئەم باسەمان دابەشکردووە بۆ سێ تەوەرە هەر تەوەرەیک تەرخانکراوە بۆ وێناکردنی سیناریۆیەک لە سیناریۆکانی ئایندەی تیرۆر لەگەڵ خستەڕووی چەند ئەنجامێک.
ملخص
مستقبل الارهاب في العراق
في العراق مابعد 2003 بسبب الظروف المؤاتية التي طرأت على العراق نتيجة الاحتلال الامريكي للعراق وتدخل الدول المجاورة من جهة وسوء ادارة الشؤون العامة من جهة اخرى، مما ادى ظهور العديد من المجاميع الارهابية المختلفة في الساحة العراقية وقد تمكنوا من تثبيت مواقعهم . ان هذا البحث يرد على التساؤل حول الى اين يصل مستقبل الارهاب في العراق؟ ان مستقبل الارهاب في العراق هو امام عدة خيارات مفتوحة من بينها الضعف نحو النهاية، والاستمرار كما هو في الوقت الحاضر، بالاضافة الى وجود سيناريو العودة بقوة مرة اخرى والذي يعد من اقوى السيناريوهات، وانه تم استخدام منهج تحليل المحتوى للتعريف بمفهوم الارهاب وتم الاستفادة من المنهج الوصفي للتعريف عن مواضيع البحث بالشكل الاكاديمي والمنهج الادراكي والمنهج العمومي من اجل تحديد مستقبل الارهاب في العراق بالاعتماد على المعلومات التي تمكننا من جمعها حيث ان السيناريوهات التي اشرنا اليها تعتمد على ذلك . ان هذا البحث يتكون من من مبحثين، المبحث الاول بعنوان الارهاب وظهوره في العراق بعد 2003، ويضم محورين المحور الاول بعنوان مفهوم الارهاب والمحور الثاني بعنوان ظهور الارهاب بعد 2003 والمبحث الثاني هو بعنوان سيناريوهات مستقبل الارهاب في العراق وان هذا المبحث مقسم الى ثلاثة محاور، وخصص كل محور لتناول احدى سيناريوهات مستقبل الارهاب فى العراق، مع عرض اهم النتائج التى وصل اليها البحث.
Abstract
The Future of Terrorism in Iraq
After 2003 in Iraq and due to the appropriate environment came to being and due to the American invasion and intervention from regional counties, and bad governmentship, several terrorist groups from different perspectives appeared and functioned the presence through different scenarios about the future of terrorist groups in Iraq, this study is supposed to answer that question in which future terror is heading to and the future of terror is open some possibilities, including get weakened until fading out of continuing like present, overall the case scenario of regrouping is likely its worth mentioned we used analytic method for the depicting terror phrase. And also description method is used for recognizing the subject of the study in such academic way, as well as exploring method or generalizing to figure out the future of terror in Iraq, depending on gathering the information’s that our case scenario needs. The first subject is under tittle the emergence of terror in Iraq after 2003. Which consisted of two subjects, the first one titled with terror terminology, the second one tittle with terror emergence in Iraq after 2003. The second object of our study is under the tittle the future of terror in Iraq in which subdivided into three branches, each separate branch is dedicated for depicting a case scenario from the other scenarios of future of terror besides showing some results
لیستی سه‌رچاوه‌كان:
یەکەم/ سەرچاوە کوردییەکان
أ.فەرهەنگ:
- محەمەد حاجی زادە، فەرهەنگی ڕاڤەیی ئیزم ە کان، و:سیروان موسا پوور، کتێبخانەی هەژار موکریانی، چ١، تاران، ٢٠١٨.
ب.کتێبە کوردییەکان:
- ئازاد عەلی، بەراییەکانی دەرکەوتنی داعش وەک هێزێکی سەربازی و ئایدیۆلۆژی، لە کتێبی کوردستان و پۆست داعش، نوسینی ئازاد عەلی، هاورێ باخەوان و ئەوانیتر، ناوەندی لێکۆڵینەوەی ڕووداو، چ.٣، ٢٠٢٠.
- ئەنوەر حسێن بازگر، داعش و میلیشیاکان، دەزگای ئایدیا،چ١، چاپخانەی دلێر، سلێمانی، ٢٠١٦.
- د.ئومێد ڕەفیق فتاح، د.عابد خالید رسول، ئەوانی تر، سەرهەڵدانەوەی گروپە تیرۆرستییەکان لە ناوچە جێناکۆکەکان، سەنتەری لێکۆڵینەوەی ئایندەیی، سلێمانی، ٢٠١٩.
- ساڵح عوسمان، تیرۆری نێودەوڵەتی سەرەتا و پەرەسەندنی، چاپخانەی بینایی، چ٣، سلێمانی، ٢٠٢١.
پ. کتێبە بەکوردیکراوەکان:
- کارۆلین کێنۆن، سەرهەڵدانی داعش تیرۆریزم لە سەدەی نوێدا، و: تەحسین تەها چۆمانی، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی، ٢٠٢١.
ت. توێژینەوە بەزمانی کوردی:
- بەختیار كاكی،سەرهەڵدانەوەی رێكخراوی دەولەتی ئیسلامی لە عێراق، ناوەدی كوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەكان،تشرینی یەكەمی ٢٠٢٠، سلێمانی.
- جەزا ئەحمەد فارس، ئایدۆلۆژیای تیرۆر داعش بە نمونە، گۆڤاری گەلاوێژ، ژمارە(٦)، سلێمانی، ٢٠١٥.
- فەرهاد حەسەن عەبدوڵا، تاکتیکی جەنگی گرووپە تیرۆریستییەکان: ستراتیجی ڕووبەڕووبونەوەیان، ناوەندی کوردستان بۆ توێژینەوە لە ملمالنێ و قەیرانەکان، سلێمانی، ٢٠٢٢.
- فەرهاد حەسەن، بڵاوبوونەوەی چەک: عەشائیراکانی عێراق هێزێک لەسەروی دەوڵەتەوە، گۆڤاری جۆرناڵ، ژمارە(٥٠)، گۆڤارێكی سیاسی شیکارییە ناوەندی کوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەکان دەریدەکات، ٢٠٢٠.
- گۆڤاری ئایندەناسی، ژمارە(٣) سەنتەری لێکۆڵینەوەی ئایندەیی دوومانگ جارێک دەریدەکات، ٢٠٢٠.
- گۆڤاری جۆرناڵ، ژمارە(٤٠)، گۆڤارێكی سیاسی شیکارییە ناوەندی کوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەکان دەریدەکات، ٢٠١٩.
- یاسین تەها، لە کابوولەوە تا بەغدا عێراق و هەرێم لە ئەگەری ئەرکگۆڕینی سوپای ئەمریکا، گۆڤاری ئایندەناسی، سەنتەری لێکۆڵینەوەی ئایندەیی دوومانگ جارێک دەریدەکات، ژ.(٩) ، ساڵی دووەم، ٢٠٢١.
ج.توێژینەوە بە کوردیکراوەکان:
- ئەحمەد حسێن، ناوەندی کوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەکان، سلێمانی، ٢٠٢١.
- کەرەم حەفیان، ڕێکخراوی قاعیدە، لە ڕووداوی یانزەی سێپتەمبەر تا بەهاری عەرەبی توێژینەوەیەک لە ئەدای فکریی و سیاسیی قاعیدە لە عێراقدا، و: ئیدریس سیوەیلی، گۆڤاری ژۆرناڵ، ژمارە(٢٩)، ٢٠١٨.
- مایکڵ نایتس، گەڕانەوە بۆ پشتی پەردە؛ ئایندەی کەتائیبی حزبولڵا و بریکارەکانی دیکەی ئێران لە عێراقدا، و: حسێن ئەحمەد حسێن، ناوەندی کوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەکان، سلێمانی، ٢٠٢١.
- ناوەندی جەزیرە بۆ توێژینەوە، ئایندەی رێكخراوی داعش دوای بەغدادی ، و:حسێن ئەحمەد حسێن، ناوەندی كوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێی و قەیرانەكان، ٢٠١٩.
چ.ماڵپەڕی ئەلیکترۆنی:
- وەلید راوی، هەڵسەنگاندنی چالاكیەكانی داعش لە نیوەی یەكەمی ئەمسالدا،و:ئیدریس سیوەیلی،ناوەندی كوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەكان،٢٠٢٠،بەردەستە لەسەر بەستەری
http://www.kurdistanc.com/Islamic/details.aspx?jimare=5582&fbclid=IwAR2_ncF9sDoX4-SQEVt6rQmJjDDdnIzmILMVU2DF8PtyJLu72tsTjJsPn4w ، بەرواری سەردان 27/4/2022
دووەم/ سەرچاوە عەرەبییەکان
أ-یاسا
- قانون مكافحة الارهاب رقم (١٣) لسنة (٢٠٠٥)، الوقائع العراقية ،ع: ٤٠٠٩، :٩/١١/٢٠٠٥.
ب.کتێبە عەرەبییەکان
- ثامر عبد العزيز السعيد، الارهاب فى العراق بين اسبايه الحقيقية وأبعاده الاقليمية، منشورات زين الحقوقية، بيروت، ٢٠١٨.
- عبد البارى عطوان، الدولة الاسلامية الجذورو التوحش و المستقبلو، دار الساقى، ط٢، بيروت، ٢٠١٥.
- هيثم عبدالسلام محمد، مفهوم الارهاب فى الشريعة الاسلامية ، دار الكتب العلمية، ط1، بيروت، ٢٠٠٥.
پ. توێژینەوە بەزمانی عەرەبی
- أسماء خالد جرجيس، واقع الارهاب في العراق والتحديات المستقبلية بعد هزيمة داعش بمنظور جغرافي، قضايا سياسية، جامعة نهرين، عدد(٥٧)، ٢٠١٩.
- المعهد الديمقراطي الوطني، العراق ما بعد داعش تحسّن التماسك الاجتماعي، لكن مع استمرار استياء العراقيين تجاه الحكومة نتائج الاستطلاع الوطني، ٢٠١٩.
- علي نجات، تداعیات مقتل القادة على مستقبل التنظمات الإرهابية)داعش( أنموذجاً، سلسلة إصدارات مركز البيان للدراسات والتخطيط، ٢٠٢٢.
- عماد جاسم حسن، أثر الارهاب على الاوضاع الاقتصادیة فى العراق وانعكاساته الاجتماعية..الاسباب والمعالجات،مجلة بحوث،تصدر عن مركز لندن للبحوث والدراسات والاستشارات،،العدد الثامن عشر،شباط ٢٠١٨.
- محمد أبو رمان، مستقبل داعش: عوامل القوة والضعف (الخلافة الافتراضية) وفجوة استراتيجيات مكافحة الإرهاب، مؤسسة فريدريش ايربت، مكتب الأردن والعراق،٢٠٢٠.
- محمد عبد المحسن سعدون، مفهوم الإرهاب وتجريمه في التشريعات الجنائية الوطنية والدولية، العدد السابع، ٢٠٠٨، مجلة مركز دراسات الكوفة.
ت.ڕاپۆرتی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی:
- منظمة الشفافية الدولية في المملكة المتحدة ، الطابور الخامس فهم العلاقة بين الفساد والنزاع، منظمة الشفافية الدولية، المملكة المتحدة، ٢٠١٧.
ج. ماڵپەڕی ئەلیکترۆنی:
- أحمدى هادي، ٢٠ قصة فساد… كيف ضاعت ٥٠٠ مليار دولار في العراق،نشر٧/١١/٢٠١٩ ، من موقع الاليكترونى: https://bit.ly/34rjPIy ، زيارة ٢٢/٢/٢٠٢٢.
- سامر مؤيد عبد اللطيف وم.م. حمد جاسم محمد، الإرهاب وتأثيره على التعايش السلمي بين الأديان والمذاهب في العراق، بحث مقدم الى (المؤتمر الوطني حول الاعتدال في الدين والسياسة) يومي ٢٢ و٢٣ اذار ٢٠١٧، الذي عقد من قبل مؤسسة النبأ للثقافة والاعلام ومركز الدراسات الاستراتيجية في جامعة كربلاء ومركز الفرات للتنمية والدراسات الاستراتيجية،نشر فى ١٤/٧/٢٠١٨، على موقع https://m.annabaa.org/arabic/studies/15915، زیارة١/٢/٢٠٢٢.
- سكاي نيوز عربية، أذرع إيران الإرهابية.. تعرف على ميليشيات نشر الفوضى، أبوظبي – سكاي نيوز عربية، نشر: ١١ سبتمبر ٢٠١٨، من موقع الاليكترونى: at/swBDO ، زيارة ٢٢/٢/٢٠٢٢.
- صالح الدهني، ما هي المليشيات الشيعية المقاتلة بالعراق؟ (ملف+ إنفوغراف)، نشر: الخميس، ٣ نوفمبر ٢٠١٦، من موقع الاليكترونىat/luzPQ، ، زيارة ٢٠/٢/٢٠٢٢.
- هدى رؤوف، ماذا بعد تأسيس إيران الميليشيات الشيعية في دول النزاع؟ ، نشر: الجمعة ١٩ يوليو ٢٠١٩ ، من موقع الاليكترونى: at/lGPRU، زيارة ١٥/٢/٢٠٢٢
سێیەم/ سەرچاوە ئینگلیزییەکان:
أ. تێزی دکتۆرا:
- Peter Alan Sproat, An Investigation Of The Concept Of State Terrorism, Phd. Thesis. Department Of Politics, University Of Newcastle Upon Tyne,1997.
ب. توێژینەوە بەزمانی ئینگلیزی
- Alexander Lee, Who Becomes A Terrorist? Poverty, Education, And The Origins Of Political Violence, World Politics, Volume 63, Number 2, April 2011.
- Daniel Byma, Iran, Terrorism, And Weapons Of Mass Destruction, Studies In Conflict & Terrorism, No:31, 2008.
- Gregor Bruce, Definition Of Terrorism Social And Political Effects, Journal of Military and Veterans’ Health, Volume 21 Number 2; May 2013.
- Harith Hasan and Kheder Khaddour, The Transformation of the Iraqi-Syrian Border: From a National to a Regional Frontier, Carnegie-MEC, uk,2020.
- James P. Pfiffner, Us Blunders In Iraq: De-Baathification And Disbanding The Army, Intelligence And National Security Vol. 25, No. 1, 76–85, February 2010,
- Jessica Trisko Darden, Tackling Terrorists’ Exploitation Of Youth, The American Enterprise Institute, USA, 2019,
- Joseph S. Tuman, Communicating Terror: The Rhetorical Dimensions of Terrorism, SAGE Publications,2010.
- Leonard Weinberg , Ami Pedahzur & Sivan Hirsch-Hoefler, The Challenges Of Conceptualizing Terrorism, Terrorism And Political Violence, Vol.16, No.4 (Winter 2004).
- Maha Azza, Iraq and Political Islam, in the research Iraq Ten Years, Edited by Claire Spencer, Jane Kinninmont and Omar Sirri, The Royal Institute of International Affairs, 2013.
- Mara Redlich Revkin, The Limits of Punishment Transitional Justice and Violent Extremism iraq case study, institute for integrated transitions,2018.
- Peter Chambers,Abu Musab Al Zarqawi: The Making and Unmaking of an American Monster (in Baghdad (Alternatives: Global, Local, Political , February 2012, Vol. 37, No. 1 (February 2012).
- Sean Kane, The Coming TurkishIranian Competition in Iraq, United States Institute of Peace, 2011.
- Tomáš Kaválek, From al-Qaeda in Iraq to Islamic State: The Story of Insurgency in Iraq and Syria in 2003- 2015, Vol. 14, No. 1, Spring 2015.
- Truls Hallberg Tønnessen, The Islamic State After The Caliphate, Perspectives On Terrorism, Volume 13, Issue 1, February 2019.
- Truls Hallberg Tønnessen, The Islamic State after the Caliphate, PERSPECTIVES ON TERRORISM, Volume 13, Issue 1, February 2019.
پ.راپۆرت:
- Sean Kane, The Coming Turkish Iranian Competition in Iraq, United States Institute of Peace, SPECIAL REPORT, Washington, 2011.
- The Geneva Academy Of International Humanitarian Law And Human Rights,THE SYRIAN ARMED CONFLICT: NEARING THE END ?, THE WAR REPORT 2018, The Geneva Academy.
- Risk Mitigation Information Management Cente, Immap – Iraq Humanitarian Response Credit: Photographer Rm / Shutterstock.Com Isis Sleeper Cells Activities Amid The Covid-19 Pandemic Jan – Aug 2020, Published Date: 22 September 2020.
- Dylan O’Driscoll, The Islamic State in Iraq, K4D Helpdesk, Institute of Development Studies, uk, 2019.
ت.ماڵپەڕی ئەلیکترۆنی:
- Antonia Ward, How Do You Define Terrorism?, Publish On Nationalinterest, May 31, 2018, Avilabile at: Https://Nationalinterest.Org/Feature/How-Do-You-Define-Terrorism-26058, (Accessed 02/ 12/ 2021)
- Cole Bunzel, Explainer: The Islamic State In 2021, Published(December 10, 2021)Explainer: The Islamic State In 2021, Wilson Center, Available At: Https://Www.Wilsoncenter.Org/Article/Explainer-Islamic-State-2021. (Accessed . 01 May 2022)
- Graig R. Klein, The Leader Of ISIS Is Dead, But Are Targeted Killings Effective?, Publish On: 10 Feb 2022, Available At: Https://Icct.Nl/Publication/Leader-Isis-Dead-Targeted-Killings/ (Accessed . 24 April 2022)
- Kathy GilsinanAnd Mike Giglio, What Isis Will BecomeThe Group Has Lost Its Territory And Its Leader. But It Has Survived Before—And Can Do It Again, November 22, 2019,Date Of Visit October 2,Avilabile At: Https://Www.Theatlantic.Com/Politics/Archive/2019/11/Evolution-Of-Isis/602293/, (Accessed . 23 April 2022)
- Michael Knights, Crispin Smith, Hamdi Malik, Profile: Kataib Hezbollah, Policy Analysis , The Washington Institute, Publish On: Apr 1, 2021 , Available At: https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/profile-kataib-hezbollah(Accessed . 21 /2/ 2022).