ڕۆڵی هەرێمی كوردستان لە دابینكردنی وزەی وڵاتانی ئەوروپا: توێژینەوەیەک لە دەرفەت و ئاڵنگارییەکان

د. أمين فرج شريف * م. سەروەر حمە احمد **

* پڕۆفیسۆرى یاریدەدەر لە كۆلێژی زانستە سیاسیەکان، زانكۆی سەلاحەدین-هەولێر [email protected]

** مامۆستا و قوتابی دکتۆرا لە كۆلێژی زانستە سیاسیەکان، زانكۆی سەلاحەدین-هەولێر [email protected]

وشە کلیلییەکان: وزە، هەرێمی کوردستان، وڵاتانی ئەوروپا، هێڵی تاناپ و ئاڵنگارییەکان

https://doi.org/10.31271/jopss.10085

مجلة الدراسات السياسية و الأمنية المجلد (السابع) العدد (الأول) آذار 2024

پوختە:

لەم توێژینەوەیەدا، باس لە ڕۆڵی هەرێمی كوردستان لە دابینكردنی وزەی وڵاتانی ئەوروپا دەكرێت، لەگەڵ خستنەڕووی دیارترین ئاڵنگارییەكانی بەردەم هەرێم لەم پرسەدا. بەجۆرێک لە شێوەی توێژینەوەیەكی سیاسی– شیكاریدا، گۆڕدراوەكان تاوتوێ كراوون. ئەم توێژینەوەیە هەوڵدەدات وەڵامی ئەم پرسە سەرەكییە بداتەوە: ئایا هەرێمی كوردستان لە تواناییدا هەیە پێداویستی وزەی ئەوروپا پڕبکاتەوە؟، وە چ بەربەست و ئاڵنگارییەکی دێتە پێش لەم ڕووەوە؟. هەروەها توێژینەوەکە گریمانەی ئەوەدەکات کە هەرێمی کوردستان سەرباری دەوڵەمەندی زۆری بە نەوت و گازی سروشتی، بەڵام لە دابینكردنی وزەی وڵاتانی ئەوروپا ئاڵنگاریی زۆری لە پێشە. بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیار و گریمانەیە، توێژینەوەكە پشتی بە “میتۆدی شیكاری” و “شیكردنەوەی چۆنیەتی” (Qualitative Analysis) بەستووە. دەرەنجامی سەرەكی توێژینەوەكەش لەوەدا خۆی دەبینێتەوە کە وزەی هەرێم بووەتە جێگای بایەخی وڵاتانی ئەوروپا، ئەمەیش بۆ هەوڵی ئەوروپاییەکان لە دۆزینەوەی سەرچاوەی جیاواز و جێگرەوە بۆ پڕكردنەوەی پێداویستییەكانی وزەی خۆیان دەگەڕێتەوە. بەڵام بەڵنیاییەوە ئاڵنگاری و بەربەستی ناوخۆیی و دەرەکی زۆر دێتە ڕێگەی هەرێمی كوردستان لە پڕكردنەوەی پێداویستیەكانی وزەی وڵاتانی ئەوروپا.

ملخص:

دور إقليم كوردستان في إمداد الطاقة للدول الأوروبية: دراسة الفرص والتحديات

تناول هذا البحث دور إقليم كوردستان في إمداد الدول الأوروبية بالطاقة، مع أبرز التحديات التي تواجه الإقليم في هذا الموضوع. وذلك من خلال دراسة سياسية تحليلية والتي تحلل المتغيرات الموجودة. تحاول هذه الدراسة الإجابة على السؤال الرئيس التالي: هل إقليم كوردستان قادر على تلبية احتياجات أوروبا من الطاقة؟، وما هي العقبات والتحديات التي يواجهها في هذا الصدد؟. تفترض الدراسة أيضًا أنه على الرغم من موارده الغنية بالنفط والغاز الطبيعي ، يواجه إقليم كوردستان العديد من التحديات في إمداد الدول الأوروبية بالطاقة. للإجابة عن هذا السؤال والفرضية، تستخدم الدراسة المنهجين التحليلي والتحليل النوعي. وتصل الدراسة إلى أن طاقة إقليم كوردستان أصبحت تهم الدول الأوروبية، ويرجع ذلك إلى جهود الأوروبيين لإيجاد مصادر مختلفة وبديلة لتلبية احتياجاتهم من الطاقة. ومع ذلك هناك العديد من المعوقات الداخلية والخارجية أمام إقليم كردستان تجاه هذه القضية.

Abstract:

The Role of the Kurdistan Region in Supplying Energy to European Countries: A Study of Opportunities and Challenges

This reserch discusses the role of the Kurdistan region in supplying energy to European countries, with the most obvious challenges facing the region in this issue. the variables have been examined in the form of a political-analytical study. this study attempts to answer the following key question: is the Kurdistan region able to meet Europe’s energy needs? and what obstacles and challenges does it face in this regard? the study also assumes that despite its rich Oil and Natural gas resources, the Kurdistan region faces many challenges in supplying energy to European countries. to answer this question and hypothesis, the study relied on “analytical methods” and “qualitative analysis”. the study finds that the energy of the region has become of interest to European countries, which is due to the efforts of europeans to find different and alternative sources to meet their energy needs. however, there are many internal and external obstacles in the way of the Kurdistan region in meeting the energy needs of European countries.

لیستی سەرچاوەکان:

سەرچاوەکان بە زمانی کوردی:
یاسا وبڕیارەکان:
بڕیاری دادگاى فیدراڵیی باڵاى عێراق لەسەر سکاڵای ژمارە (٥٥/ فیدراڵی/ ٢٠١٢) یەکخراو لەگەڵ سکاڵای ژمارە (110/ فیدراڵی/ 2019) لە 15ی شوباتی 2022.
دەستووری هەمیشەیی عێراق بۆ ساڵی 2005.
یاسای ژماره ‌(21)ی ساڵی 2007، یاسای وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان.
یاسای ژمارە (2)ى ساڵى 2015، یاساى سندوقى کوردستان بۆ داهاتە نەوتى و گازییەکان لە هەرێمی كوردستان.
یاسای ژمارە (22)ی ساڵی 2007، یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان.
کتێب:
د. سەردار عەزيز، حكومەت و سامانى سروشتى لە هەرێمى كوردستان، الدار العربية، بيروت، 2013.
دەیڤید فلیپس، بەهاری کوردی: نەخشەیەکی نوێی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، وەرگێڕانی: سیروان حسێن بیەیی، ناوەندی ئاوێر بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە، هەولێر، ٢٠١٦.
ڕێبین فەتاح، هێزی کاری نەوت لە کوردستان و عێراق، چاپخانەی ئازادی، هەولێر، 2017.
سەروەر حەمە ئەحمەد، كوردستان لە ستراتیژیەتی ڕۆژئاوادا، دەزگای فام، هەولێر، 2020.
شاڵاو عەبدولخالق محەممەد، دیبلۆماسیەتی خوێنی ڕەش، نوسینگەی تەفسیر، هەولێر، 2017.
يوسف بەرزنجی، چارەنووسی كورد پترۆڵ وەك مەسەلەيەكی ستراتيژی، چاپخانەی کمال، 2013.
نامەی زانکۆیی:
چنار بابكر محمد، كاریگەری نەوت ‌و گاز لەسەر پێگەی هەرێمی كوردستان لە دوای ساڵی 2003، ماستەرنامە، كۆلێژی یاسا ‌و زانستە سیاسییەكان، زانكۆی سەلاحەدین-هەولێر، 2015.
ژيليا شێرزاد اسماعيل، ستراتيجى ڕووسيا لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست: قەيرانى سوريا وەك نموونە، كۆلێژی یاسا و زانستە سیاسییەكان، زانكۆی سەلاحەددین-هەولێر، 2017.
سەعید سلیم محمدامین، دانووستانەكانی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراقی فیدرال بەپێی مۆدێلی رۆجەر فیشەر، ماستەرنامە، كۆلێژی یاسا و زانستە سیاسییەكان، زانكۆی سەلاحەددین-هەولێر، 2016.
صباح لطیف محمد، پەیوەندییە ڕامیارییەکانی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و دەوڵەتی تورکیا و کاریگەری لەسەر ئابووری هەرێم: توێژینەوەیەک لە جوگرافیای ڕامیاریدا، ماستەرنامە، كۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانكۆی سلێمانی، 2023.
هێمن ئەحمەد شەریف، گازی سروشتی هەرێمی کوردستان: لێکۆڵینەوەیەک لە جوگرافیای سیاسی، ماستەرنامە، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی سلێمانی، ٢٠٢٠.
گۆڤار و ڕاپۆرت:
د. كامەران احمد محمدامین، نەوت ‌و داڕشتنەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڤاری یاسا ‌و ڕامیاری، ژمارە (21)، ساڵی پازدەهەم، حوزەیرانی 2017.
د. هاوڕێ مەنسور بەگ، نەوتی کوردستان یەکەم پێگەی دەوڵەتی کوردستان؟، گۆڤاری شرۆڤە، ژمارە (٢5)، هاوینی 2017.
د. یوسف گۆران و ئەوانییتر، ئایندەى هەرێمى کوردستان لە بەردەم ئاڵنگارییەکانى ناوخۆ و دەرەوەدا، ڕانانی ئایندەی، سەنتەرى لێکۆڵینەوەى ئایندەیی، ژمارە (٧)، ئابی ٢٠٢٠.
دارا جه‌مال، گرنگی وزه‌ و ستراتیژی ململانێكان له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا، ئینستیتیوتى مێدیتریانه‌ بۆ توێژینه‌وه‌ى هه‌رێمایه‌تى، حوزەیرانی 2017.
ڕاپۆرتی ڕێکخراوی دۆر بۆ زانیاری نەوتی کوردستان بە ناونیشانی: سلێمانی؛ شانشینی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان، 2015.
یادگار سدیق گەڵاڵی، سێکتەری نەوت لە نێوان هەرێم و بەغدا، گۆڤاری ئایندەناسی، ژمارە (15)، ساڵی سێیەم، کانوونی یەکەمی ٢٠٢2.
ماڵپەڕ:
دانە گاز: کێڵگە گازییەکانی کۆرمۆر و چەمچەماڵ لە ڕیزبەندی گەورەترین کێڵگە گازییەکانی عێراقن، ماڵپەڕی فەرمی دانە غاز: ( (https://www.danagas.com/operations/kri/
د. موه‌فه‌ق عادل، توركیا و بڕیاری دادگه‌ی باڵای فیدڕاڵی له ‌هه‌مبه‌ر پرسی نه‌وت و غاز، ماڵپەڕی پێنووس: (http://penus.krd/index.php/ckb/2018-04-02-19-12-28/item/1940-2022-03-22-16-59-34)
شەهریار شێخلەر، پێگە و ڕۆڵی نوێی هەرێمی کوردستان لە هاوکێشەکانی وزە لە ئاستی هەرێمایەتیدا، ماڵپەڕی پێنووس: (https://2u.pw/0o27zG)
قوباد تاڵەبانی؛ ھەرێمی کوردستان دەتوانێت بارگرانی قەیرانی گاز لە چەندین ناوچەی جیھان چارەسەر بکات، ماڵپەڕی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستان: (https://2u.pw/pEGozR)
ئه‌ردۆغان: هێڵی گازی سروشتی تاناپ ده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌ به ڕێگەی ئاوریشمی وزه‌ پێناسه‌مان كردووه‌، ئاژانسی ئانادۆڵ: (https://2u.pw/FpdNeL)

سەرچاوەکان بە زمانی عەرەبی:
الكتب:
مايكل كلير، دم و نفط، ترجمة: أحمد رمو، دار الساقي، بيروت، 2012.
رسائل الجامعية:
أيمن حبيبة، الإتحاد الأوروبي و دوره في تحقيق التكامل الإقتصادي، رسالة الماجستير، كلية العلوم الإنسانية والإجتماعية، جامعة العربي التبسي-تبسة، الجزائر، 2016.
كاوان إسماعيل إبراهيم، عقود التنقيب عن النفط وإنتاجه، رسالة دكتوراه، كلية القانون والسياسة، جامعة صلاح الدين-أربيل، 2009.
المواقع الالكترونية:
بيان وزارة النفط الاتحادية: العراق يقترب من حيازة حقوقه التاريخية القانونية في إدارة كامل النشاط النفطي، متاح على هذا الرابط: (https://www.kitabat.info/print.php?id=170585)

سەرچاوەکان بە زمانی ئینگلیزی:

Documents:
Decision of United States Court of Appeals for The Fifth Circuit, No. 15-40062, Date Published: 21 September 2015.
European Commission, Communication from the Commission to the European Parliament and the Council: European Energy Strategy, Brussels 28 May 2014.
International Energy Agency, World Energy Outlook 2013 and Global energy trends to 2035, 12 November 2013.
Letter by Michael Waltz, Dina Titus And Doug Lamborn To Antony Blinken, Washington DC 20520, August 18, 2022.
Books:
Tim Boersma, Energy Security and Natural Gas Markets in Europe: Lessons from the EU and the United States, 1st Edition, Routledge, London, 2015.
Researches:
Lisa Pick, EU-Russia energy relations: a critical analysis, POLIS Journal, Vol. 7, Summer 2012.
Sardar Aziz, Iraqi Kurdistan Gas Resources: The Icarus Adventure, The Emirates Policy Center, 29 Aug 2022.
Simon Pirani, Let’s not exaggerate: Southern Gas Corridor prospects to 2030, Oxford Institute for Energy Studies, July 2018.
Reports:
Crisis Group, Oil for Soil: Toward a Grand Bargain on Iraq and the Kurds, Middle East Report No (80), 28 October 2008.
Report from the European Commission to The European Parliament On security of energy supply and international cooperation – “The EU Energy Policy: Engaging with Partners beyond Our Borders”, (Sec (2011) 1022 Final) & (Sec (2011) 1023 Final), Brussels 07 September 2011.
Robin Mills, Under the Mountains: Kurdish oil and regional politics, Oxford Institute for Energy Studies, Oxford, January 2016.
Websites:
Guy Chazan, An Ocean of Reserves Waiting to Be Tapped, Financial Times: 09 December 2012, Available at: (https://www.ft.com/content/d93421e8-3ef7-11e2-9214-00144feabdc0).
Interfax: Rosneft may tie in Kurdistan pipeline to TANAP, 26 June 2018, Available at: (https://2u.pw/r3LtbO(.
Iraq Business News, Conference Highlights Significance of Kurdistan Oil for West, 14th February 2011, Available at: (https://2u.pw/qcOdzY).
Kurdistan Regional Government, Ministry of Natural Resources, Policies and Strategies, 27 January 2018, Available at: (https://gov.krd/mnr-en/publications/policies/(.
Kurdistan Regional Government, Ministry of Natural Resources, Vision, 27 January 2021, Available at: (https://gov.krd/mnr-en/publications/oil/).
The Southern Gas Corridor, Available at: (https://www.tanap.com/en/southern-gas-corridor).

Full Text